Podgorica, Crna Gora /Pariz, Francuska, 24 novembar 2015
Prikrivena cenzura ubrzava postojeće urušavanje nezavisnosti medija u Crnoj Gori. Ovo je zaključak novog izvještaja koji je danas izdalo Svjetsko Udruženje novina i novinskih izdavača (WAN-IFRA), Centar za međunarodnu pomoć (CIMA) i NVO Centar za građansko obrazovanje (CGO) iz Crne Gore.
„Urušavanje sloboda: Mediji i prikrivena cenzura u Crnoj Gori“ (ENG verzija dostupna na http://www.wan-ifra.org/node/144107/ i https://media.cgo-cce.org/2015/11/cgo-cce-eroding-freedoms.pdf ) osvijetljava selektivan pristup u javnom finansiranju koje se zloupotrebljava kako bi se nagradili oni mediji koji pozitivno izvještavaju o radu vlasti, a kaznili mediji koji preispituju zvanične politike i prakse. Stoga je izvještavanje medija polarizovano i podstiče novinarstvo lošeg kvaliteta koje nije od pomoći u društvenim debatama. Kao rezultat takve prakse, kredibilitet medija je znatno oslabljen.
Prikrivena cenzura, ili indirektna cenzura, se definiše kao „pokušaj vlasti da utiču na medijsko izvještavanje kroz različite oblike pritisaka, a bez upotrebe zakonske zabrane, otvorene cenzure sadržaja vijesti ili direktne fizičke represije prema medijima i novinarima.“
„Još jednom, imamo istraživanje koje dokazuje da se u Crnoj Gori najmanje priča o prikrivenoj cenzuri, ali da ista služi kao najefikasnije sredstvo kontrole sadržaja medija“, izjavio je direktor Odsjeka za slobodu medija WAN-IFRA, Endru Heslop. „Uticaj zloupotrijebljenih javnih sredstava na malom tržištu medija prepunog medijskih kuća je jednostavno ogroman.“
Tragični primjeri „otvorene cenzure“ medija u Crnoj Gori, kao što je nerasvijetljeno ubistvo glavnog i odgovornog urednika dnevnika Dan Duška Jovanovića, iz maja 2004, ali i drugi prijavljeni slučajevi napada na novinare i svojinu medija, najbolje ilustruju skoriju prošlost crnogorskih štampanih medija obilježenu nasiljem. Međutim, posljednjih godina, prikrivena cenzura je drastično uzela maha, a sada pokazuje dugoročne negativne posljedice po medijske kuće u zemlji. Indirektni, česti finansijski pritisci, sa ciljem da oslabe kapacitete ili da čak ugroze održivost određenih medija koji su kritički nastrojeni prema vlasti, postali su uobičajena praksa.
Analiza koje je Centar za građansko obrazovanje (CGO) sproveo na osnovu obimnog istraživanja i razgovorima sa urednicima i ekspertima iz oblasti medija, sadrži oblike i mapira obim prikrivene cenzure od strane crnogorskih državnih i javnih institucija. Dok javna potrošnja u medijima ostaje neregulisana, politički akteri vrše kontrolu i ogroman pritisak na sadržaj i održivost medija takvom distribucijom sredstava.
Preporuke sadržane u izvještaju pozivaju na akciju kako bi se zaustavilo urušavanje slobode medija u Crnoj Gori i unaprijedili izgledi za razvoj slobodnih, nezavisnih i pluralističkih medija. Nedostatak preciznog i nepristrasnog izvještavanja o aktivnostima vlade, političkih partija i drugih institucija su znatno usporili demokratizaciju crnogorskog društva i vladajućih struktura. U izvještaju se navodi da treba obezbijediti punu primjena zakona i propisa koji spriječavaju miješanje države u poslovanje, aktivnosti i izvještavanje medija, a da se u isto vrijeme obezbijede i jednake šanse za sve medije prilikom raspodjele javnih sredstava i oglašavanja, kako bi se dostigli evropski standardi.
„Ukupan proces demokratizacije i evropeizacije Crne Gore opterećen je ograničenjima koja se nameću u pogledu slobodnog razvoja nezavisnih medija čiji je opstanak ugrožen nelojalnom konkurencijom i miješanjem države“, izjavila je Daliborka Uljarević, izvršna direktorka Centra za građansko obrazovanje (CGO) iz Crne Gore.
Dodatno, transparentnost u vlasničkim strukturama bi trebala biti obavezna, kao i javno objavljivanje mogućih konflikta interesa. Shodno istraživanju, potrebno je strogo se pridržavati novinarskog kodeksa i odgovarajućih mehanizama odgovornosti zbog kršenja istog, a koji bi bili pod nadzorom kredibilnog samoregulatornog tijela.
„Ako Crna Gora nastavi sa neregulisanom dodjelom javnih sredstava za oglašavanje i netransparentnim praksama, biće veoma teško da se riješi prikrivene cenzure“, kazao je Don Podesta, menadžer i urednik u CIMA.
Izvještaj za Crnu Goru su danas u Podgorici, predstavile Ana Vujošević, koordinatorka programa u CGO-u i jedna od autorki, i Daliborka Uljarević, izvršna direktorka CGO-a i urednica istog, dok se putem skype-a uključila Mariona Sanz Cortel, menadžerka projekta u WAN IFRA.
Kroz detaljno istraživanje politika prikrivene cenzure na globalnom nivou, WAN-IFRA i CIMA nastoje da privuku pažnju o vrstama široko rasprostranjenih i velikih problema sa kojima se suočavaju nezavisni mediji a koji rijetko generišu isti nivo međunarodnih kritika kao direktni napadi na novinare. Nalazi i preporuke istraživanja o prikrivenoj cenzuri nastoje da doprinesu primjeni pravičnih i transparentnih pravila neophodnih za razvoj nezavisnih medija širom svijeta. Izvještaji o praksama prikrivene cenzure u Bugarskoj i Makedoniji se privode kraju i biće objavljeni kasnije u 2015 godini.
Isto tako, WAN-IFRA sakuplja i redovno objavljuje informacije o zloupotrebi finansijskih i administrativnih ovlašćenja u vezi sa manipulacijom prilikom izvještavanja, što se može pogledati – zajedno sa serijom izvještaja o prikrivenoj cenzuri – na sajtu www.softcensorship.org i na Tviteru, @SoftCensorship. Svi materijali su besplatni za preuzimanje. WAN-IFRA, sa sjedištem u Parizu, Francuska, i Frankfurtu, Njemačka, i sa filijalama u Singapuru i Indiji, je svjetska organizacija novina i novinskih izdavača. Ona predstavlja više od 18,000 izdavača, 15,000 sajtova i preko 3,000 kompanija u više od 120 zemalja. Glavni cilj ove organizacije je zaštita i promocija slobode medija, kvalitetnog novinarstva i uređivačkog integriteta, kao i razvoj prosperitetnog poslovanja. Za više informacija o aktivnostima WAN-IFRA-e vezanim za slobodu medija, posjetite http://www.wan-ifra.org/pressfreedom
Centar za međunarodnu pomoć medijima (CIMA), sa sjedištem u Vašingtonu, SAD, promoviše vidljivost i unaprijeđuje učinkovitost razvoj medija širom svijeta. Centar pruža informacije, gradi mreže saradnje, sprovodi istraživanja, i naglašava nezamjenljivu ulogu koju mediji igraju u razvoju održivih demokratija. Pogledati više na: http://cima.ned.org
Centar za građansko obrazovanje (CGO) je nevladina neprofitna organizacija, osnovana 2002, koja nastoji da doprinese razvoju civilnog društva i učešću građana/ki u oblikovanju politika i procesa odlučivanja kroz obrazovanje različitih aktera u oblasti demokratije, ljudskih prava i evropskih integracija. Pogledati više na: https://cgo-cce.org/
WAN IFRA, CIMA i CGO