Povodom 11. jula – Dana sjećanja na genocid u Srebrenici, Centar za građansko obrazovanje (CGO) odaje poštovanje žrtvama tog zločina i podsjeća na dimenzije srebreničke tragedije. Postjugoslovenska društva se moraju prema žrtvama Srebrenice, kao i njihovim porodicama, odnositi sa dužnom moralnom i zakonskom obavezom, i tako doprinositi i izgradnji kulture pomirenja, tolerancije i mira.
Genocid u Srebrenici predstavlja primjer najmasovnijeg zločina izvršenog na tlu Evrope poslije II svjetskog rata, kada su pripadnici vojske bosanskih Srba od 11. do 19. jula 1995. sistematski ubili najmanje 7, 800 nenaoružanih Bošnjaka starosti od 14 do 70 godina. Zločini koji su u julu 1995. počinjeni u Srebrenici bili su predmet devet suđenja pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju.
Obrazovni sistem mora budućim generacijama pružiti činjenice o ovom i svim ostalim zločinima iz novije prošlosti regiona. Na žalost, nalazi nedavno predstavljene studije CGO-a „Što skrivaju i otkrivaju crnogorski udžbenici o savremenoj istoriji Crne Gore?“, ukazuju da se takva pitanja zataškavaju i da generacije učenika i studenata izlaze iz formalnog obrazovnog sistema a bez adekvatnog znanja što se dešavalo ne tako davno u Crnoj Gori i regionu. Takođe, na Filozofskom fakultetu Univerziteta Crne Gore, koji između ostalih obrazuje buduće učitelje i profesore istorije, planom rada Istorija Jugoslavije II predviđeno da se u posljednjoj radnoj sedmici obrađuje raspad Jugoslavije i to samo do 1992, dok rat u cjelosti, sa posebnim osvrtom na Srebrenicu i druge strašne zločine, ostaju potpuno zanemareni. Studenti koji su bili obuhvaćeni istraživanjem, sprovedenim na tri fakultetske jedinice Univerziteta Crne Gore, Srebrenicu većinski označavaju kao “genocid”, “genocid nad muslimanskim stanovništvom”, “zločin protiv čovječnosti”, “masakr”, “ratni zločin”, “najveći zločin nakon II Svjetskog rata”, ocjenjujući da “najveću odgovornost za takav zločin snosi srpski narod”. Dok su studenti/kinje Pravnog i Fakulteta političkih nauka uglavnom saglasni da se radi o genocidu, niko od onih koji su odgovorili na ovo pitanje sa Filozofskog fakulteta taj zločin nije okarakterisao kao genocid. Tim CGO-a nije mogao saznati što o ovom misle crnogorski srednjoškolci jer je to istraživanje onemogućilo Ministarstvo prosvjete, ali ako se obrazuju samo iz postojećih udžbenika teško da mogu naučiti bilo što.
Postjugoslovenska društva, institucije sistema, a posebno obrazovne institucije, treba da doprinesu pamćenju strašnog zločina u Srebrenici, ali i svih zločina koji su se desili nad nedužnim civilima, na teritoriji bivše Jugoslavije u periodu od 1991 i 2001. i da zajedničkim snagama, kroz regionalnu saradnju i kvalitetan obrazovni sistem, rade na razvijanju kulture sjećanja i poštovanja, priznanja i suosjećanja sa svim žrtvama, kako bi se doprinijelo pomirenju u regionu. Na tome već godinama insistiraju organizacije civilnog društva u Crnoj Gori i regionu, koje su formirale do sada najširu regionalnu koaliciju koja se zalaže za osnivanje REKOM-a. CGO će i nastaviti sa aktivnostima u oblasti izgradnje kulture sjećanja, samostalno ili kao referentna organizacija Koalicije za REKOM za Crnu Goru.
Tamara Milaš, saradnica na programima u CGO-u i portparolka Koalicije za REKOM u Crnoj Gori