Centar za građansko obrazovanje (CGO) i fondacija Friedrich Ebert (FES) su danas, organizovali konferenciju na temu: „Konsolidovanje evropskih vrijednosti u Crnoj Gori“.
Daliborka Uljarević, izvršna direktorka CGO-a, otvarajući skup istakla je da „Proces evropskih integracija nesumnjivo nosi ogromnu transformativnu moć koja se vidi i u crnogorskom društvu, ali ostaje da se vidi ko daje vjetar u leđa tom reformskom zamajcu a ko ga koči“ uz ocjenu da su „neke od ključnih tema u fokusu pregovaračkih poglavlja otvarali više nevladine organizacije i mediji, odnosno civilno društvo u najširem smislu, nego što su to bile spremne raditi političke partije“ . Ona je dalje naglasila: “Mi smo do sada imali visok stepen saglasnosti programa i zalaganja političkih partija po pitanju evropskih integracija, i praktično tek kroz ovaj izborni ciklus počinjemo dobijati obrise euroskepticizma kroz izraze određenih političkih grupacija. Dodatno, svjedoci smo da i oni koji se programski i retorički zalažu za evropske vrijednosti, te vrijednosti ne njeguju kroz javni diskurs i svoje prakse, posebno kad je riječ o poštovanju vladavine prava i različitosti mišljenja, “ ocijenila je Uljarević.
Prof. dr Žarko Puhovski, sa Sveučilišta u Zagrebu, je kazao da države kandidati pretpostavljaju koje su to evropske vrijednosti, ali da često ne prate dovoljno aktuelna zbivanja, ocjenjujući: “Evropske vrijednosti su suštinski u krizi danas. Dodatno, dogodi li se jedna nepogodna “trijada” – Brexit, pobjeda Trampa, pobjeda Marin Le Pen – imaćemo sasvim drugačiju situaciju”. On je, takođe, naveo da je “Evropska unija uvijek značila manje granica, veću pokretljivost, a jedino kod nas znači više granica i manju pokretljivost”. Puhovski je postavio pitanje što je korist a šta gubitak u pregovorima, ističući da političari i političarke stalno govore o pregovorima a da se zapravo radi o “domaćoj zadaći” koja stiže iz Brisela, uz “svega 5 % pregovara, dok se ostalo usvaja.” U daljem izlaganju, on je kazao da postoje različiti odnosi prema EU odnosno da “imamo eurofile, eurofobe i euroskeptike”, pri čemu je istakao da “jedina normalna pozicija euroskeptika koji nijesu protivnici EU već kritički promišljaju uslove u kojima EU funkcioniše”. Na kraju, on je zaključio da je najvažanije analizirati koliko političke partije njeguju demokratske vrijednosti, ukazujući da “postoji trostruki pritisak na političke partije u zemljama kandidatkinjama – da prihvate kritički pozitivan stav o Evropskoj uniji, da se pozicioniraju u kontekstu evropskih rasporeda i da prihvate demokratske prakse funkcionisanja strankama.”
Prof. dr Vladimir Pavićević, sa Univerziteta u Beogradu, je analizirao (ne)postojanje evropskih vrijednosti u političkim partijama u Srbiji kroz tri mjerila: “proces odlučivanja u strankama, kreiranje javnih politika od strane stranaka i članstvo u međunarodnim organizacijama političkih stranaka koji se ideološki okupljaju”. Kroz primjere u Srbiji, ocijenio da “u Srbiji nije došlo do unaprijeđenja u dijelu demokratizacija samih partija, niti političke partije prije dolaska na vlast razmatraju izmjene određenih politika ili pružaju rješenja.” Treći kriterijum je ilustrovao time što nijedna stranka koja je na vlasti u Srbiji nije punopravna članica nijednog međunarodnog foruma: „Nijesu uspjeli da formalizuju ono što bi u Evropi trebalo da ih ujedini kroz sistem ideja, ideala, vrijednosti i mišljenja za cijelo ovo vrijeme, što je nevjerovatna stvar“, ocijenio je Pavićević i dodao da „u Srbiji ne postoji usmjerenje u strankama da djeluju kao savremene političke stranke“.
Miodrag Lekić, predsjednik DEMOS-a, naglasio je da “Crna Gora jeste stara država ali je mlada demokratija”. Saglasio se da postoji korelacija između unutrašnjeg uređenja političkih aktera sa njihovim potencijalom da vode državu. “Autoritarna, korumpirana partija sa kriminalnim grupama ne može se transformisati da bude suptilno demokratkska i da vodi državu”, rekao je Lekić. On je, takođe, ocijenio da se evropske vrijednosti u Crnoj Gori još nedovoljno razumiju, kao i da je “najopasnija euro-indiferentna grupacija”. Analizirajući crnogorsku političku scenu, Lekić je zaključio da “savladana evropska retorika, ali nije i praksa”. On je ubijeđen da će potrajati procesi integracija prema Briselu, imajući u vidu da se pojavljuju autoritarne vođe koje još uvijek pobjeđuju u regionu. “Ostajem vrlo ubijeđen u pravilnost puta evropske integracije Crne Gore, koja je u podijeljenoj Crnoj Gori integrativna ideja, a politička Crna Gora mora da se integriše u sistem partija u Evropi”, naglašava Lekić.
Mirel Radić Ljubisavljević, potpredsjednica Socijaldemokratske partije (SDP) Crne Gore, istakla je da je ova partija “bila u vlasti skoro dvije decenije kako bi ostvarila svoje programske ciljeve, koji su se odnosili na obnovu nezavisnosti Crne Gore, otvaranje evropskog puta i NATO integracija i u trenutku, kad su ostvareni ovi ciljevi u partiji je odlučeno da ne želimo biti robovi vladajuće partije”. Ona je dodala:“Mi smo željeli nezavisnu Crnu Goru ali ne i privanu državu i nismo mogli učestvovati u vlasti koja ima zarobljene institucije”. Radić Ljubisavljević je zaključiča da “konsolidovanje evropskih vrijednosti nas čini boljim i sigurni smo da ne bi bilo borbe protiv organizovanog kriminala da nije bilo početka integrativnih procesa”.
Radule Novović, član Izvršnog odbora Demokratske partije socijalista (DPS), podsjetio je na “značaj integracija koje treba da dovedu do povećanja BDP-a i da evropske integracije za ovu partiju nisu isprazna frazeologija”. On je detaljno predstavio izborni program DPS-a za parlamentarne izbore.
Marija Blagojević, članica Predsjedništva Socijaldemokrata (SD) Crna Gore, govorila je o krizi lijevo orijentisanih partija na širem nivou, i istakla da je “budućnost Crne Gore u redefinisanju političkih partija”.”Svi mi sigurno u svojim partijama imamo stvari koje bi željeli da mijenjamo u smislu procedura, ali ja posmatram političke partije kao bilo koje organizacije koje počivaju na čovjeku, na ljudima koji se okupljaju oko neke ideje“, pojasnila je Blagojević. Zaključila je da je politika živa materija i da često dolazi do promjena u njoj.
Luka Rakčević, član Koordinacionog odbora Ujedinjene reforske akcije (URA), podsjetio je da političke partije imaju naslijeđene probleme sa kojima se moraju izboriti, ali i na značajnu ulogu parlamenta i njegovih inicijativa u svijetu za razliku od Crne Gore u kojoj se takva dinamika parlamenta u jednom trenutku označavala “parlamentarnom diktaturom”. “Od početka 90-ih godina usljed slabljenja partija i sindikata, fokus u Crnoj Gori je bio na pitanjima identiteta, na etno-nacionalnom odnosno predimenzioniranim razlikama. U Crnoj Gori nametnut je jedan kulturološki obrazac koji mnogo veći problem vidi u jedva primjetnim identitetskim razlikama nego u izraženim klasnim razlikama”, ocijenio je on.
Konferencija je okupila preko 30 predstavnika/ca političkih partija, nevladinih organizacija, medija i diplomatskog kora. Diskutovalo se dodatno i o učešću žena na listama političkih partija, stavovima političkih partija prema LGBT pitanjima, modelima koje političke partije predlažu u pravcu poboljšanja ekonomskih uslova u kojima žive građani i građanke Crne Gore, itd.
Svetlana Pešić, saradnica na programima