Fokus petog panela na Sarajevskom plenumu bio je na Rusiji i evropskoj populističkoj desnici, a izlaganja su imali Ljubomir Filipović, politikolog iz Crne Gore, prof. dr Sead Turčalo, dekan Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Sarajevu, dr Milivoj Bešlin, istoričar sa Instituta za filozofiju i društvena istraživanja Univerziteta u Beograda i dr Harun Karčić, politički analitičar i novinar iz Bosne i Hercegovine, uz moderaciju prof. dr Valide Repovac Nikšić sa Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Sarajevu.
„Uticaj Rusije na Zapadnom Balkanu se u posljednje vrijeme intezivira, ali se zanemaruje i da seže duboko u prošlost“, kazao je Ljubomir Filipović, dajući jednu genezu razvoja tog uticaja i pravaca djelovanja. „Nakon pada Sovjetskog Saveza, Rusija gubi ideološku podlogu za svoju ideju u multipolarnom svijetu i nalazi nove načine djelovanja“, naveo je Filipović, navodeći da ta politika ima tri bedema – pravoslavlje, samodržavlje i nacionalnost, koje je i detaljno obrazložio uz primjere. On je napravio i osvrt na izraze tog uticaja u Crnoj Gori.
„Rusija svojim političkim diskursom proizvodi novu realnost. Putin je svoj narativ izuzetno dobro uskladio sa radikalnim desničarskim grupama u Evropi koje su bile razočarane u liberalnu demokratiju. Tako već od 2006. godine, Rusija ciljano počinje podržavati određene radikalne desničarske grupe u Evropi da bi uticala na evropsku politiku, nudi alternativne medije, a njen primarni cilj bio je pokušaj da kroz takav pristup tim specifičnim grupama počne narušavati liberalno-demokratski konsenzus u Evropi“, ocijenio je dr Sead Turčalo. On je ukazao da ovaj pristup na Zapadnom Balkanu nije zahtijevao ni vrijeme ni resurse, uz napomenu da je region specifičan i u tom smislu što se ruski uticaj ne može analizirati izdvojeno u pojedinačnim zemljama, već isključivo u regionu kao cjelini.
„Evropa bi trebalo više da sluša kritičku misao unutar Rusije i Srbije, kao i njihove susjede“, poručio je Milivoj Bešlin, podsjećajući da to Zapad nije blagovremeno učinio niti prepoznavao opasnost od Vladimira Putina. On je akcentovao idejne istorijske paralele između Rusije i Srbije – pozicioniranje države kao vrhunske vrijednosti i stalnih pokušaja da se kreira država bez društva, uz širenje teritorija bez unutrašnjeg razvoja i modernizacije, zatim narativa da Rusija ili Srbija imaju moralnu superiornost i pravo da vladaju nad susjednim državama, koji prati narativ izuzetnosti ali i ugroženosti zbog čega moraju da preduzimaju mjere kojima se štite a da sve susjedne države moraju imati ograničeni suverenitet. „Sljedeća zajednička crta je zaštita svog naroda van granica, što je narativ koji je kod nas uveo Slobodan Milošević. To je argument koji je Putin ponovio prilikom agresije na Ukrajinu i pritisaka na Moldaviju. Zatim, tu je crkva kao čuvar identiteta i instrumentalizacija crkve u političke i ideološke svrhe. U cjelosti, ovo sve stvara okvir ruskog, odnosno srpskog, sveta“, kazao je on, uz napomenu da je tu još i koncept partijske države, odnosno odsustvo pluralizma, ali i odsustvo podjele vlasti.
Harun Karčić je ukazao da je Izrael, posljednjih godina, uspostavio veze s političarima krajnje desnice iz Evrope, uprkos njihovim antisemitskim korijenima. “Ovaj trend je počeo 2017. godine kada je premijer Netanjahu kritikovao “Staru Evropu” zbog stava prema Izraelu. Istorijski, odnosi EU i Izraela bili su hladni, ali raspoloženje se mijenja. EU još uvijek podržava rješenje dviju država, ali Izrael i evropska desnica sada dijele zajedničke geopolitičke i sigurnosne interese. Obje strane imaju slične stavove prema islamskom radikalizmu i migraciji”, pojasnio je on. Karčić je naglasio i da politički pragmatizam igra ključnu ulogu, posebno ekonomija i tehnologija koje povezuju ove strane jer Izrael predstavlja tehnološki centar u oblastima poput vojne tehnologija i sajber sigurnosti, ali da su značajni i kulturalni i religijski razlozi. “Ovaj savez omogućava Izraelu da koristi rastući uticaj krajnje desnice u Evropi za svoje geopolitičke ciljeve, prevazilazeći istorijske animozitete”, zaključio je on.
Sarajevski plenum Quo Vadis, Balkan? organizuju Regionalna Akademija za razvoj demokratije (ADD) iz Srbije, Centar za građansko obrazovanje (CGO) iz Crne Gore i Fakultet političkih nauka Univerziteta u Sarajevu (FPN US), uz podršku Evropskog fonda za Balkan (EFB).