Iako se u javnosti kreirala slika da su nevladine organizacije te koje raspolažu sa neograničenim fondovima uz EU, a nerijetko je to praćeno manipulacijama i organizovanim kampanjama sa ciljem urušavanja ugleda kritički orijentisanih nevladinih organizacija, zapravo je dominantan dio sredstava ugovoren sa institucijama, zaključak je studije “Evropski novac za crnogorski put za EU” Centra za građansko obrazovanje (CGO) čiji je glavni autor Radoš Mušović.
Predstavljeni podaci, koje je prikupio tim CGO-a, daju detaljan uvid u strukturu javnih konkursa na kojima su podržani projekti organizacija civilnog društva, među kojima najviše NVO koje imaju značajne kapacitete, uz grubi presjek fondova koje ugovoraju Vlada i druge institucije u Crnoj Gori.
Ukupan iznos koje su iz Evropskog instrumenta za ljudska prava (EIDHR), Instrument za civilno društvo (CSF), Program za profesionalizaciju medija (MEDIA) i prekograničnih programa ugovorile crnogorske nevladine organizacije od 2012. do 2019.godine iznosi 18,181,784.40 EUR. Iz istih linija institucije su ugovorile 9,862,545.51 EUR, međunarodne organizacije i njihovi ogranci u Crnoj Gori 3,900,367.03 EUR, i vjerske organizacije 701,640.00 EUR.
Preciznije, EU je kroz EIDHR, CSF i MEDIA program podržala organizacije civilnog društva sa 15,094,368.70 EUR. Od tog iznosa 3,346,613.55 EUR je direktno ugovoreno sa stranim organizacijama ili njihovim ograncima u Crnoj Gori, a 11,747,754.40 EUR sa crnogorskim organizacijama civilnog društva. U okviru prekograničnih programa (CBC i Intereg CG-BH-HR) iz evropskih fondova su crnogorski nosioci dobili direktnu podršku u iznosu od 17,551,969 EUR, pri čemu su crnogorske institucije ugovorile 9,862,545.51 EUR, a NVO 6,434,030.00 EUR, zatim međunarodne organizacije i njihovi ogranci u Crnoj Gori 553,753.48 EUR, i vjerske organizacije 701,640.00 EUR.
Najveći iznos sredstava od NVO, kroz ova četiri programa, dobila je Fondacija za razvoj sjevera – FORS Montenegro (1,704,776.00 EUR), a slijedi Mreža za afirmaciju nevladinog sektora – MANS (1,400,925.81 EUR), Regionalna razvojna agencija za Bjelasicu, Komove i Prokletije (1,383,310.00 EUR), zatim Centar za građansko obrazovanje – CGO (1,099,806.37 EUR), Centar za zaštitu i proučavanje ptica – CZIP (973,450.00 EUR), UNDP (966,380.00 EUR), Asocijacija za demokratski prosperitet – ZID (806,835), Fondacija za aktivno građanstvo – fAKT (816,999.00 EUR), Centar za monitoring i istraživanja – CEMI (718,445.26 EUR) i Savjet Evrope (700,000.00 EUR).
Na osnovu podataka iz Kancelarije za evropske integracije Vlade Crne Gore, u okviru finansijske perspektive 2007–2013 (IPA I), Evropska komisija je za Crnu Goru opredijelila ukupno 235 miliona eura za projektnu podršku crnogorskim ministarstvima. Dodatno, za IPA II (2014-2020) je do 2020. godine opredijeljeno preko 262 miliona eura (262,600,000.00 EUR). U okviru Zapadnobalkanskog investicionog okvira, uključujući i projekte u okviru Berlinskog procesa, za Crnu Goru je opredijeljeno oko 170 miliona eura. Na bazi potpisanih ugovora za realizovane ili još uvijek tekuće projekte, od 2012. do oktobra 2019. godine, ministarstva Vlade Crne Gore su efektivno povukla iz ove tri linije preko pola milijarde eura (510,860,985.00 EUR). Tome treba dodati i 9,862,545.51 EUR iz prekogranične saradnje, a što čini 520,723,530.51 EUR.
Ministarstvo pravde je realizovalo ili još uvijek realizuje projekte koji su podržani sa 28 miliona EUR, Ministarstvo unutrašnjih poslova blizu 65 miliona EUR, Ministarstvo finansija 22,6 miliona EUR, Ministarstvo prosvjete oko 13 miliona EUR, Ministarstvo nauke 2,3 miliona EUR, Ministarstvo ekonomije oko 49 miliona EUR , Ministarstvo saobraćaja i pomorstva preko 120 miliona EUR, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja skoro 28 miliona EUR, Ministarstvo održivog razvoja i turizma preko 100 miliona EUR, Ministarstvo za ljudska i manjinska prava preko 17 miliona EUR. Ranije Ministarstvo za informaciono društvo i telekomunikacije, a kasnije Ministarstvo javne uprave na raspolaganju su imali, odnosno imaju 19 miliona EUR, Ministarstvo rada i socijalnog staranja gotovo 25 miliona , EUR, Ministarstvo vanjskih poslova 1.6 miliona EUR i Ministarstvo zdravlja skoro 4 miliona EUR.
Kad se uračunaju svi ugovori za organizacije civilnog društva (crnogorske nevladine organizacije, međunarodne organizacije i njihovi ogranci, mediji, produkcijske kuće, vjerske zajednice, sindikati) i Vladu i njene institucije dolazimo do podatka 95.8% sredstava povlači Vlada i njene institucije a 4.2% ostali, odnosno 95.8% vladine institucije, 3.35% crnogorske NVO, 0.72% međunarodne organizacije na osnovu javnih poziva i 0.13 vjerske organizacije odnosno SPC.
CGO cijeni da bi ovi podaci trebalo da posluže za argumentovanu diskusiju o tome kako se troše evropski novci za uređenje crnogorske kuće umjesto dosadašnje prakse jednostranog i selektivnog pogleda na projektnu podršku iz evropskih fondova.
Maja MARINOVIĆ, saradnica na programima