Centar za građansko obrazovanje (CGO) je analizirao uključivanje LGBTI prva u programe političkih partija u Crnoj Gori i konstatovao da crnogorske političke partije ili izbjegavaju ili zanemaruju pitanja vezana za LGBTI, izuzev jedne koja ih eksplicitno pominje u okviru svog političkog programa. Ovaj strah političkih partija da će izgubiti glasače time što će se baviti pitanjem LGBTI prava ima izuzetno negativan uticaj koji se mora promijeniti ukoliko te iste partije žele da izgrade Crnu Goru kao društvo kulture ljudskih prava.
Posljednjih nekoliko godina, “LGBTI pitanja” (Lezbijke, Gej, Biseksualci, Transrodne osobe i Interseksualci) su dobila podršku u različitim političkim sistemima. Naročito u EU političke partije nastavljaju da uključuju “LGBTI pitanja” u partijske programe, pružajući LGBTI zajednici tako političku platformu preko koje može ostvariti svoje interese i osigurati jednake šanse i poštovanje ljudskih prava. Ovo načelo se prožima kroz više dokumenata EU i UN, koji propisuju da su sve osobe jednake pred zakonom i da, bez ikakve diskriminacije, imaju pravo na jednaku pravnu zaštitu.
Ipak, kao što je ocijenjeno u analizi “Politizacija seksualne orijentacije: uključivanje LGBTI prava u programe političkih partija”, homofobija je duboko ukorijenjena u crnogorskom društvu. Lezbijke, gejevi, biseksualci i transrodne (LGBTI) osobe u Crnoj Gori trpe diskriminaciju, ne uživaju ista prava kao i heteroseksualci i u nezavidnom su položaju u odnosu na njih. Visok stepen homofobije je direktna posljedica društvenih normi, nedostatka znanja o seksualnosti i rodnom identitetu, ali i neadekvatnog pravnog i institucionalnog okvira. Još jedan uzrok diskriminacije i nasilja nad LGBTI osobama su i nedovoljni kapaciteti institucija da zaštite prava LGBTI osoba, što rezultira i značajnim nepovjerenjem LGBTI osoba u institucije, kao i činjenicom da se slučajevi diskriminacije i nasilja rijetko prijavljuju i dokumentuju.
Dalje, od svih parlamentarnih partija i onih sa predstavnicima u Skupštini Crne Gore u okviru Kluba nezavisnih poslanika, samo jedna partija – LPCG (Liberalna Partija Crne Gore), eksplicitno navodi prava vezana za seksualnu orijentaciju, kao i posebne mjere o tome kako da politički adresira ovo pitanje. Generalno, politički diskurs o LGBTI pravima je i dalje ograničen. Vladajući DPS (Demokratska partija socijalista) uopšte ne pominje “diskriminaciju” u svom političkom programu. SDP (Socijaldemokratska partija), navodi da teži ostvarivanju slobode i jednakosti za sve manjine, ali ne navodi LGBTI populaciju izričito. Isto je i sa Bošnjačkom partijom i Pozitivnom Crnom Gorom, kao i Demokratskim frontom, koji navode da diskriminacija nad različitim društvenim grupama mora biti prekinuta, ali ni u jednom kontekstu ne navode LGBTI prava. Kada je riječ o manjim nacionalnim partijama, kao što su Nova demokratska snaga (FORCA), Albanska Alternativa (AA) i Hrvatska građanska inicijativa (HGI), diskriminacija se pominje samo u odnosu na etničke manjine. U poređenju sa drugim državama Evrope – gdje je većina političkih partija zauzela zvaničan stav u vezi sa pitanjem LGBTI prava, Crnoj Gori i dalje predstoji dug put prije nego što se LGBTI prava zvanično priznaju i počnu unaprijeđivati kroz politički diskurs.
Iako su neke mjere na snazi kada se radi o pravima LGBTI populacije u Crnoj Gori, poput Zakona o zabrani diskriminacije i Strategije o unaprijeđenju kvaliteta života LGBTI za period 2013-2018, čini se da političke partije izbjegavaju LGBTI pitanje iz straha da će izgubiti veliki dio biračkog tijela, i tako se priklanjaju opštim negativnim društvenim stavovima javnosti umjesto da ih mijenjaju u pravcu stvaranja tolerantnije klime. Suprotno istraživanjima koja ukazuju da većina crnogorskih birača ne bi glasala za drugu partiju sve i da navodi LGBTI prava, izgleda da političke partije u Crnoj Gori još nisu spremne da se suoče sa tim izazovom. Kada je riječ o političkoj participaciji LGBTI osoba, jedna od najvećih prepreka je činjenica da političke partije ne razumiju ili ne rade dovoljno na razumijevanju LGBTI zajednice i njenih potreba.
Osim Crne Gore, analizirano je i pet drugih evropskih država: Hrvatska, Austrija, Italija, Poljska i Srbija. Mada se stavovi javnosti u odnosu na LGBTI prava jako razlikuju u ovim zemljama, pri čemu su zapadno-evropske zemlje bolje rangirane u pogledu jednakosti i antidisrkiminacionih mjera, skoro sve političke partije su zauzele zvaničan stav o LGBTI pravima i, generalno, podržavaju antidiskriminacione standarde. Čini se da je Austrija ostvarila najviše napretka kada se radi o ovom pitanju, gdje je čak i Hrišćanska konzervativna partija (ÖVP) zauzela pozitivan stav prema homoseksualnosti, i uključila mjere jednakosti u zakonodavstvo Austrije.
U analizi su sadržane preporuke za crnogorske partije koje bi trebalo da:
• Javno osude svaki oblik nasilja i diskriminacije nad LGBTI osobama, i samim time daju znak javnosti da bilo koje kršenje prava LGBTI osoba nije dozvoljeno;
• Jasno se odrede prema LGBTI pravima u okviru svojih partijskih programa;
• Promovišu preventivne mjere u borbi protiv nasilja i diskriminacije nad LGBTI osobama kroz vladine institucije, strategije i akcione planove;
• Kroz vladine institucije i bez ograničenja, garantuju sva prava, uključujući i pravo na okupljanje, u slučaju inicijativa za organizovanje javnih protestnih šetnji (povorke ponosa);
• Podrže zakonodavne inicijative koje ukidaju diskriminaciju nad LGBTI osobama, kao što je usvajanje zakonodavstva koje bi omogućilo istopolnim parovima da uživaju prava koja proizilaze iz zajedničkog života (pravo na nasljedstvo, pravo na nasljedstvo penzije, pravo na zdravstveno osiguranje preko partnera, itd.) ili da obezbijede zdravstvenu podršku za promjenu pola kada je u pitanju transesksualna osoba;
• Putem medija, kroz obrazovanje i druge kanale, promovišu toleranciju prema svim manjinama, uključujući i LGBTI osobe, radi kreiranja boljeg životnog okruženja/uslova koji ne bi primorali LGBTI osobe da žive u anonimnosti ili čak da odu iz države; netolerantna sredina proizvodi ogromne posljedice po ekonomiju, uzimajući u obzir da su mnoge visokoobrazovane osobe sklone napuštanju matične zemlje, uključujući i LGBTI osobe.
Kompletna publikacija je dostupna na https://media.cgo-cce.org/2015/06/cgo-cce-politizacija-seksualne-orijentacije.pdf
Wanda Tiefenbacher, saradnica na programima