NVO Akcija za ljudska prava, Centar za građansko obrazovanje i Centar za žensko i mirovno obrazovanje ANIMA organizuju memorijalno okupljanje radi obilježavanja 25 godina od deportacije bosansko-hercegovačkih izbjeglica iz Crne Gore 1992. godine sjutra, u četvrtak, 25. maja 2017. godine, u podne, na prostoru ispred glavnog ulaza u Centar bezbjednosti Herceg-Novi. Skup podržava Savjet za građansku kontrolu rada policije.
Pozivamo sve da zajedno odamo poštu žrtvama zločina deportacije izbjeglica okupljanjem i polaganjem cvijeća na mjestu s kojega su iz Crne Gore odvedeni u smrt, da zajedno skrenemo pažnju javnosti da je ovaj ratni zločin do danas ostao nekažnjen i upozorimo da se takav zločin prema civilima više nikada ne ponovi.
Crnogorska policija je u maju 1992. nezakonito uhapsila najmanje 66 osoba, civila, starosti od 18 do 66 godina, koji su u Crnu Goru izbjegli od rata u Bosni i Hercegovini, i predala ih vojsci bosanskih Srba da im posluže za razmjenu ratnih zarobljenika. Dana 25. maja 1992. godine, jedna grupa uhapšenih izbjeglica je autobusom iz sabirnog centra u stanici policije u Herceg-Novom upućena u KPD Foča koji je već tada imao sva obilježja koncentracionog logora za nesrpsko stanovništvo, kako je utvrđeno i u presudi Haškog tribunala protiv upavnika tog logora, Milorada Krnojelca. Samo nekolicina ih je preživjelo mučenja kojima su tamo bili izloženi. Dva dana kasnije, 27. maja 1992. godine, druga grupa uhapšenih izbjeglica je iz Herceg-Novog sprovedena autobusom na teritoriju Republike Srpske ”gdje je trebalo da uđu u sastav grupe Muslimana za razmjenu za zarobljene srpske teritorijalce.“[1] Svi su oni ubijeni na teritoriji BiH, pri čemu još uvijek nisu pronađena sva njihova tijela, niti se zna tačno mjesto njihovog stradanja.
Nevladine organizacije (HRA, CGO i ANIMA) i član Savjeta za građansku kontrolu rada policije, Aleksandar Saša Zeković su prije šest godina uputili tri inicijative:
1) predsjedniku Skupštine Crne Gore Ranku Krivokapiću i svim šefovima poslaničkih klubova da se proglasi Dan sjećanja na žrtve zločina deportacije izbjeglica 1992. godine;
2) predsjedniku Vlade Crne Gore Igoru Lukšiću, ministru unutrašnjih poslova Ivanu Brajoviću i ministru kulture Branislavu Mićunoviću, kao i tadašnjem predsjedniku Skupštine Opštine Herceg-Novi, Dejanu Mandiću – da se podigne spomen obilježje žrtvama deportacije izbjeglica 1992. godine ispred objekta Uprave policije u Herceg Novom, podržavajući tako i želju porodica stradalih žrtava deportacije;
3) povodom dvadesetogodišnjice od zločina, 2011. godine je predloženo i da crnogorska policija simbolično uputi izvinjenje zbog nezakonitog postupanja prilikom hapšenja i izručivanja izbjeglica njima neprijateljskoj vojsci u Srpsku Republiku BiH.
Nijedna od ovih inicijativa do danas nije prihvaćena.
Bivši predsjednik Skupštine Opštine Herceg-Novi, Dejan Mandić, je izjavio da Herceg-Novi nije spreman da podrži inicijativu za podizanje spomen obilježja, kao i da se u vezi s tim nije obraćao višim instancama, konkretno Ministarstvu kulture. Pretprošle godine je inicijativa iznijeta na glasanje, ali nije dobila potrebnu većinu jer je većina odbornika Skupštine opštine bila uzdržana (DPS, Izbor, Novska lista) ili odsutna (SNP, Klub Demokrata). Ipak, ostaje zabilježeno da su odbornici Dragan Šimrak i Milica Berberović (SDP) i Jovana Šijaković (Izbor) glasali za ovu inicijativu.
Na sjutrašnji skup su pozvane i sve političke partije koje su učestvovale na izborima u Herceg-Novom i Bošnjačka stranka.
Pozivamo građanke i građane da nam se pridruže i medije da isprate događaj.
Tea Gorjanc Prelević, izvršna direktorica Akcije za ljudska prava
Daliborka Uljarević, izvršna direktorica Centra za građansko obrazovanje (CGO)
Ljupka Kovačević, koordinatorka ANIME – Centra za žensko i mirovno obrazovanje