Samo direktnim i otvorenim razgovorima o poteškoćama sa kojima se građani/ke crnogorskih opština suočavaju kad traže određene informacija o radu istih, ali i uvidom u to na koji način radi lokalna administracija i koja su njena ograničenja kad je riječ o unaprijeđenju transparentnosti rada same opštine, mogu pomoći u razumijevanju ali i osnažiti dosljednu primjenu Zakona o slobodnom pristupu informacijama, zaključeno je danas na okruglom stolu ”Imam pravo da znam” koji je, u Podgorici, organizovao Centar za građansko obrazovanje (CGO).
Prilikom otvaranja, Mira Popović, saradnica na programima u CGO-u, istakla je da ”lokalne samouprave u otvorenosti i transparentnosti svog rada bilježe skroman učinak i da za takvo stanje ne postoji održivo opravdanje.” Takođe, ona je ukazala na napore civilnog društva da bude kritički i konstruktivni korektiv, identifikujući, reagujući i ukazujući na nedostatnosti sistema ali i nudeći preporuke za transformaciju u istinsko otvoreno društvo. ”Međutim, ukoliko naši napori nijesu prepoznati od strane organa javnog sektora, u ovom slučaju lokalne samouprave koja može da preduzme potrebne korake u rješavanja prepoznatih problema nastavićemo da se vrtimo u začaranom krugu netransparentnosti,” zaključila je ona.
Goran Petrović, glavni administrator Glavnog grada, podsjetio je na postojeći zakonodavni okvir u ovoj oblasti, kao i na činjenicu ”da dobro upravljanje podrazumijeva da organi lokalne samouprave preduzimaju sve radnje koje zadovoljavaju potrebe i očekivanja građana.” On je ocijenio da je stanje u Glavnom gradu po ovom pitanju dobro, ali da se i dalje može raditi na poboljšanju. Takođe, ukazao je na nedostatak informisanosti i motivisanosti samih građana Gravnog grada, i na nedostatak razvijene svijesti da se oni sami uključe u procese kreiranja javnih politika koje su od krucijalnog značaja za njih. ”Lokalne samouprave moraju biti servis građanima i učiniti dostupnim sve podatke koje su bitne za mogućnst donošenja informisanh odluka”, poručio je Petrović.
Ivana Bogojević, istraživačica javnih politika u Institutu Alternativa (IA), podijelila je iskustva IA u komunikaciji sa lokalnim samoupravama u dvije oblasti – učešće građana u kreiranju politika na lokalnom nivou i poštovanje Zakona o slobodnom pristupu informacijama i osvrnula se na analize izvještaja o javnim raspravama koje ukazuju da “građani nedovoljno učestvuju na javnim raspravama o budžetima lokalnih samouprava, što je velikim dijelom posljedica njihove nedovoljne informisanosti o mogućnostima učešća u donošenju odluka na lokalnom nivou, odnosno slabih napora lokalnih samouprava da informišu i motivišu građane da učestvuju u procesu kreiranja ove važne javne politike.” Ona je dalje ocijenila da “lokalne samouprave ne objavljuju podatke o svojim izdacima na internet stranicama, već je većinu podataka moguće je dobiti jedino putem zahtjeva za slobodan pristup informacijama. Međutim, one nerijetko probijaju zakonski rok u dostavljanju ovih informacija zbog čega je Institutu alternativa bilo potrebno gotovo godinu dana da prikupi dokumentaciju od većine lokalnih samouprava.”
Milka Tadić Mijović, predsjednica Centara za istraživačko novinarstvo Crne Gore (CIN CG), istakla je da postoje određeni pomaci u dostupnosti informacija od javnog intersea, s tim da se sama dostupnost informacija razlikuje od opštine do opštine, kao i na različitim nivoima vlasti ali i od tematike.”Ako se bavite temama kao što su kao pozicija i status određenih manjina u društvu ili npr. pitanjima vezanim za kulturu, informacije su lako pribavljive dok, sa druge strane, ako istražujete informacije koje imaju veze sa zloupotrebom zakona teže se dolazi do informacija”, istakla je Tadić Mijović. Ona je apostrofirala loš položaj novinara istraživača koji se bave pitanjima korupcije, zloupotrebe moći i sl. u manjim opštinama ”jer crnogorsko društvo još uvijek nije završilo traziciju iz totalitarnog režima u demokratsko pa je i pribavljanje informacija od organa na lokalnom nivou teže jer ponekad postoji sprega između lokalnih organa kao najčešćih poslodavaca i samih novinara koji zbog te veze pokazuju odsustvo kritičkog odnosa prema radu lokalnih samouprava.”
Pojedine opštine nemaju objavljene obrasce za podnošenje zahtjeva za slobodan pristup informacijama, podatke o kontakt osobi za postupanje po ovim zahtjevima, kao i vodiče za slobodan pristup informacijama ili evidenciju o neposrednom uvidu građana/ki u akte na osnovu ZOSPI na svojim sajtovima.
Komentarišuću ove navode, Muhamed Gjokaj, predsjednik Savjeta u Agenciji za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama, saopštio je da je Agencija do danas donijela 3 000 rješenja po osnovu žalbu koje su im uputila lica odnosno organizacije koje su pokrenule postupak za zahtjev o slobodnom pristupu informacijama. Takođe, napomenuo je da se po novim izmjenama i dopunama Zakona o slobodnom pristupu informacijama ćutanje organa javne uprave se tumači kao dozvoljavanje pristupu informacijama. ”Crna Gora je u samom vrhu kada je u pitanju brojnost žalbi po osnovu Zahtjeva jer smo država koja najkreativnije tumači ZOSPI”, istakao je Gjokaj. On je istakao da će Agencija od naredne godine početi sa vršenjem nadzora kod opština i svih organa lokalne samouprave u Crnoj Gori i na taj način će se provjeravati dosljedna primjena ovog Zakona.
Mišela Manojlović, sekretarka Sekretarijata za lokalnu samoupravu Glavnog grada, istakla je da zainteresovanost građana prilično opada kada je u pitanju uključenost u procese donošenja odluka koje se direktno njih tiču. ”Sa druge strane, Sekretarijat za lokalnu samoupravu Glavnog grada je napravio određene pomake u vidu modernizacije komunikacije sa građanima, a naročito sa mladima koji na raspolaganju imaju Facebook stranicu Mladi Podgorice putem koje se mogu informisati o modalitetima njihovog učešća u procesima donošenja odluka na lokalnom nivou koji se direktno njih tiču”, saopštila je Manojlović.
Koordinator Pravnog programa u Mreži za afimaciju nevladinog sektora (MANS), Vuk Janković, poredočio je da je MANS za dvanaest godina koliko ovaj Zakon postoji poslao preko 115 000 zahtjeva i time sebe svrstao kao lidera ne samo u Crnoj Gori, već i u Evropi, u domenu ostvarivanja ovog prava. ”Tokom svog dugogodišnjeg rada MANS je uočio da postoji izjestan napredak u ovoj oblasti, ali da su i dalje postoje neadekvatosti primjene ovog Zakona, a što se najviše ogleda kroz neujednačenu primjenu materijalnog prava koja varira u odnosu na organ koji ga primjenjuje. Lokalne samouprave postupanje po ovom Zakonu moraju shvatiti kao određeni vid proaktivnosti a ne puku obavezu jer bi se na taj način izašlo iz začaranog kruga koji ne daje konkretne rezultate”, saopštio je Janković. On je istakao da je ”veliki problem u ćutanju institucija i nakon odluke same Agencije, ali i Upravnog suda, kao i da do sada Upravni sud nije odlučivao u meritumu o pitanjima vezanim za Zahtjev o slobodnom pristupu informacijama.”
Okrugli sto je okupio 25 učesnika, predstavnika medija, institucija, predstavnika lokalnih NVO-a, političkih partija Glavnog grada.
Treći po redu okrugli sto „Imam pravo da znam“ CGO je organizovao u okviru projekta „Imam pravo da znam – Odgovorne opštine u službi građana!“ koji se finansira iz sredstava Evrpske unije i kofinansira iz sredstava Kraljevine Holandije, u okviru šireg regionalnog projekta WeBER (Western Balkans Enabling Project for Civil Society Monitoring of Public Administration Reform. Cilj projekta „Imam pravo da znam – Odgovorne opštine u službi građana“ je davanje doprinosa unaprjeđenju odgovornosti i transparentnosti lokalnih samouprava u Crnoj Gori u skladu sa principima dobrog upravljanja, koji će se ostvariti kroz osnaživanje saradnje između nacionalnih i lokalnih nevladinih organizacija i lokalnih medija, u zajedničkom praćenju sprovođenja i redovnom obavještavanju o stanju u oblasti primjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama.
Miloš Knežević, saradnik na programima