Regionalna saradnja je važna, ali Otvoreni Balkan ne može biti alternativa za evropske integracije, akcentovano je na debati o Otvorenom Balkanu tokom Novosadskog plenuma QUO VADIS BALKAN?, u organizaciji Regionalne akademije za razvoj demokratije (ADD), Centra za građansko obrazovanje (CGO) i Evropskog fonda za Balkan (EFB).
O ovoj aktuelnoj inicijativi koja je izazvala dosta podijeljenih mišljenja, iz različitih uglova, govorili su Branko Ružić, prvi potpredsjednik Vlade Repubike Srbije, Nataša Vučković, direktorka fondacije Centar za demokratiju i dr Gordana Đurović, bivša potpredsjednica Vlade Crne Gore i predsjednica Crnogorske panevropske unije (CPEU), a debatom je moderirao Balša Božović.
Nataša Vučković je mišljenja da je u prethodnom periodu bilo nekoliko značajnih događaja za regionalnu saradnju i da je važno prepoznati potrebu za unaprjeđenjem tog vida saradnje, a pogrešno razvijati konkurenciju između raznih modaliteta, budući da je svaki potreban i ima svoje specifičnosti. “Najveća manjkavost inicijative Otvoreni Balkan je što u njoj učestvuju samo tri zemlje, dok je najveća prednost upravo to što se radi o autohtonoj inicijativi nastaloj u regionu i što je u nju investiran veliki politički kredibilitet”, istakla je ona. Vučković je dodala da je mana Berlinskog procesa i Otvorenog Balkana što njihov sadržaj i aktivnosti proističu iz onoga što osmišljava Regionalni savjet za saradnju, uz ocjenu da bi u narednom periodu trebalo ići na integrisanje ovih regionalnih inicijativa, a ne na stvaranje konkurencije među njima.
Govoreći o evropskim integracijama, ona je navela da je vidljivo usporavanje procesa evropskih integracija zemalja regiona što prate kalkulacije da se Otvoreni Balkan predstavlja kao zamjena za evropske integracije, ali da to ne smije biti slučaj.
“Sve regionalne inicijative su političke i izgradnja solidarnosti i povjerenja u regionu jeste pozitivan pomak. I Berlinski proces, koji je započeo isključivo kao ekonomski proces, postepeno je uvrstio i vladavinu prava i demokratiju u svoje postulate”, podsjetila je Vučković. Ona je ukazala i da je netransparentnost jedan od osnovnih problema Otvorenog Balkana, a da ona proističe iz slabih institucija i unutrašnjih problema sa demokratijom zemalja Zapadnog Balkana.
Ona je upozorila na frustraciju u zemljama Zapadnog Balkana zbog usporavanja evropskih integracija, a koja je rezultat i neispunjavanja obaveza koje zemlje kandidati imaju, ali i nespremnosti EU da ispuni svoja obećanja.
Prvi potpredsjednik Vlade Republike Srbije navodi da je važno što je Otvoreni Balkan prva inicijativa koja je proistekla iz samog regiona. “Otvoreni Balkan je alatka koja približava Srbiju i ostale zemlje koje učestvuju u njemu članstvu Evropskoj Uniji. Prvi konkretni rezultati su već počeli da se vide. Mislim da ne treba sučeljavati i suprotstavljati Berlinski proces i Otvoreni Balkan, budući da se radi o inicijativama koje imaju isti cilj, već ih treba posmatrati u okviru konteksta onoga što se danas dešava u Evropi – krize u Ukrajini i bezbjednosnih rizika koje ona nosi – i što u velikoj mjeri opredeljuje brojne procese u Evropi i otvara nove mogućnosti za napredak u evropskim integracijama”, kazao je Branko Ružić.
Ružić je dodao da je Otvoreni Balkan primarno ekonomska inicijativa i da ga treba sagledavati isključivo u tom okviru. “Otvoreni Balkan je postavljen na bazi dobrovoljnosti i svaka zemlja ima pravo da sama odluči da li želi da mu se priključi. Ja smatram da to jeste interes svih zemalja u regionu, kao i da članstvo u Otvorenom Balkanu doprinosi i izgradnji povierenja”, naglasio je Ružić.
Govoreći o razlozima pojedinih vlasti u regionu da ne uđu u Otvoreni Balkan, on je rekao da sve političke elite snose odgovornost prema svojim građanima. “I na njima da objasne zbog čega ne žele da urade nešto što je dobro za njihove građane”, dodao je on. “Kada dođemo do toga da budemo članica EU neke stvari postaju irelevantne, poput na primjer četvorogodišnje pozicije Srbije da podržava viznu liberalizaciju za građane i građanke Kosova, jer i takve stvari doprinose izgradnji povjerenja”, naveo je Ružić, zaključujući da je Otvoreni Balkan dobar za cio region i da povezivanje naših tržišta može da pomogne svim zemljama koje u njoj učestvuju.
dr Gordana Đurović je ocijenila je da je ekonomski za Crnu Goru najisplativije da ostane u procesu evropskih integracija i da bi za njenu nerazvijenu ekonomiju, čak i u poređenju sa drugim zemljama regiona, bilo vrlo opasno i štetno da se naglo otvori.
“S druge strane, Crna Gora je implementirala neke od standarda koje druge zemlje regiona još nisu usvojile, poput onih u oblasti bezbjednosti hrane, gde je usvojeno više od 5000 direktiva. Ulazak u jednu inicijativu, poput Otvorenog Balkana, suštinski bi značio korak unazad za Crnu Goru”, kategorična je Đurović.
Dr Đurović je mišljenja da jezikom ekonomskih integracija, Otvoreni Balkan zapravo znači carinsku uniju, što sa sobom nosi čitav niz izazova i problema, kao i potrebu da se to finansira, organizuje, strukturira i institucionalizuje.
“Premda se čini da iz Otvorenog Balkana proizilaze konkretna rešenja, zapravo se radi o vrlo načelnim dogovorima, izražavanjima dobre namjere, bez mnogo konkretnih procedura i protokola za njihovu primjenu”, kazala je dr Đurović, a kao primjer navela i priznavanje diploma, koje je označila kao dobar politički potez, ali uz manjkavosti u dijelu da nema rokova, pravila i procedura za sprovođenje.