Centar za građansko obrazovanje (CGO) danas je predstavio nalaze godišnjeg istraživanja o finansiranju medija iz javnih fondova «Jednake šanse za sve medije».
Mina Kalezić, asistentkinja na programima u CGO-u, istakla je da je sprovedeno od maja do decembra 2016. godine, na osnovu Zakona o slobodnom pristupu informacijama. “Obuhvaćena su 353 organa javnog sektora, od kojih je 255 odgovorilo odnosno 72.3%, dok 98 odnosno 27,7% nije dostavilo tražene podatke”, pojasnila je ona.
Kalezić je dodala da je CGO podnio 42 žalbe Agenciji za slobodan pristup informacijama, i da su sve te žalbe blagovremeno i pozitivno riješene u korist CGO-a. “Organi javnog sektora koji nijesu dostavili tražene podatke, direktno kršeći odredbe Zakona o slobodnom pristupu informacijama, odlučuju se uglavnom na princip ćutanja administracije. Na toj «crnoj listi» netransparentnih organa, koji biraju da svjesno krše zakonske norme, su: Glavni grad Podgorica, Ministarstvo poljoprivrede i ruralnog razvoja, Opština Herceg Novi, Montenegro airlines, Plantaže 13 jul, i brojni drugi javni organi i institucije, čiji su budžeti manjeg obima i koji nijesu primjećeni od strane istraživačkog tima kao značajni ulagači u crnogorskim medijima. Glavni grad Podgorica drži poziciju lidera u netransparentnosti, jer godinama uporno odbija da dostavi dokumentaciju o ulaganjima u medije i vezane subjekte”, naglasila je Kalezić.
Daliborka Uljarević, izvršna direktorka CGO, podsjetila je da je “ovo peti nacionalni godišnji izvještaj Centra za građansko obrazovanje o finansiranju medija iz javnih fondova, čiji nalazi izgleda teško dopiru do donosilaca odluka koji i dalje odlučuju netransparentno i diskreciono o ulaganjima u medije iz javnih fondova”.
“Potrebne zakonske intervencije nijesu napravljene. Postojeći zakonski okvir ne prepoznaje potencijalnu vezu između finansiranja medija iz javnih fondova po različitim osnovama i uticaja tog novca na slobodu medija i ekonomsku (ne)stabilnost medija, niti posmatra odluke o oglašavanju kao mogući vid diskriminacije medija i pokušaja uticaja na uređivačku politiku. Možda će donosioci odluka ove godine bolje čuti i naše preporuke s obzirom da je Evropska komisija u svom Izvještaju za 2016. godinu, ovo pitanje pozicionirala kao jedan od četiri prioriteta u okviru slobode izražavanja”, konstatovala je Uljarević.
Ona je dodala da institucije u Crnoj Gori i dalje ne iznose podatke o ukupnom iznosu državnog novca koje godišnje izdvajaju za oglašavanje, reklamiranje ili finansiranje medija po drugim osnovima, niti bilo koja institucija kontroliše način na koji se raspodjeljuju i troše ova budžetska sredstva. “Zaključivanje ugovora o finansijskoj pomoći i sponzorstvima medijima, na bazi odluke rukovodioca institucije predstavlja praksu koja mora biti pravno uređena i ograničena. Na ovaj način direktno se podržavaju jedni, a diskriminišu drugi mediji, a što izaziva i devijacije na medijskom tržištu i ometa poslovanje jednih ili unapriji poslovanje drugih medija”, ocijenila je ona.
Uljarević je navela da država vrši neprimjeren uticaj na medijsko tržište, kroz netransparentna i selektivna finansijska izdvajanja javnih sredstava, putem oglašavanja i reklamiranja. “Tome doprinosi i postojeća ekonomska kriza i smanjenje marketinških ulaganja preduzeća, uz istovremeno povećanje učešća države, što otvara dodatan prostor za oblikovanje medijske scene, u odnosu na interese vladajuće političke strukture, a kroz zloupotrebu državnih resursa”, rekla je ona.
Uljarević je podsjetila na konrektne zakonske prijedloge koje je CGO dao: “Žao mi je što tokom skupštinske rasprave ljetos ti amandmani nijesu razmatrani sa dužnom pažnjom nego su shodno ranije donešenoj političkoj odluci odbijeni. Nadamo se da će se sada snažna i ozbiljna poruka iz Brisela bolje čuti u Crnoj Gori od onog što smo mi govorili ranije a što je praktično bilo identično”.
Detaljne nalaze godišnjeg izvještaja o javnoj potrošnji u medijskom sektoru u Crnoj Gori za 2015. predstavila je Ana Nenezić, koordinatorka programa u CGO-u, kroz presjek opšte potrošnje, ali i poseban osvrt na RTCG i lokalne javne emitere.
Nenezić je navela da je “Ukupan iznos sredstava koje je 72.3% organa javnog sektora utrošilo u 2015. za različite ugovorne i druge odnose prema, informativnim agencijama i servisima, marketinškim agencijama i produkcijskim kućeama, agencije za istraživanje javnog mnjenja – 1.718.496,42 EUR.”
Ona je dalje pojasnila: “Od tog iznosa prvih pet mjesta među onima ka čijim računima se slio novac su agencija Fleka sa 247, 900.00 EUR, zatim dnevni list Pobjeda sa 223,264.40 EUR, RTCG 166,592.70 EUR (pri čemu je RTCG kroz redovna budžetska izdvajanja dobila i 12.600.000 EUR ), zatim slijedi Montenegro Event Agency sa 89, 999.00 EUR, pa Arhimed sa 68, 328.50 EUR).” Govoreći o strukturi raspodjele, Nenezić je ukazala da “Među štampanim medijima, od ukupnih sredstava 78% je uplaćeno Pobjedi, a ostatak od 22% je raspodijeljen Dnevnim novinama, Danu, Vijestima i Monitoru. Od televizija, 53% nosi RTCG, dok su TV Vijesti dobile 19% novca iz javnih fondova, po 7 % TV Sun i TV Nikšić, 6% Prva TV, 5% Atlas TV i 3% Pink M. Među radio stanicama, Anteni M dobila je 33% a radio Skala 22% ukupnih sredstava, 13% je otišlo u Radi Mojkovac, a ostale daleko manje procente dijele radio stanice Dux, Jadran, Adriatic, Herceg Novi, Bar… Kad je riječ o portalima, Portal Analitika prihodovao je 73% svih sredstava koje su organi javnog sektora uložili u portale, 16% portal Aktuelno.me, a 11% je raspodijeljeno na portale Kolektiv.me, Volim Podgoricu, i UL info. Portali Vijesti i CdM, iako važe za veoma popularne, nijesu prepoznati kao važni u organima javnog sektora da bi u njih ulagali sredstva”.
Nenezić je navela da se sada već može govoriti i o jasnim tendencijama finansiranja u određene medije i predstavile uporedne nalaze za prethodne tri godine. U osvrt na RTCG ona je rekla da su “Ukupni javni prihodi RTCG u 2015. godini iz Budžeta iznosili su 12.850.000 EUR, od čega se na prihode iz opšteg dijela budžeta Crne Gore odnosi 12.600.000 EUR, namjenske prihode iz Ministarstva kulture 150.000 EUR i na budžetske prihode za digitalizaciju javnog servisa 100.000 EUR. ”
Konačno, ona je ukazala i da je “ukupan iznos novca planiranog za finansiranje lokalnih javnih emitera od strane 14 lokalnih samouprava, po odlukama o budžetu za 2015. godinu, bio je 3.144,760 EUR i predstavlja značajno godišnje povećanje, imajući u vidu da je planirani iznos u 2014. godini iznosio 2.599,000 EUR. ”
Cilj projekta u okviru kojeg je sprovedeno istraživanje je da doprinese podizanju svijesti o odgovornom trošenju novca iz Budžeta Crne Gore kroz ukazivanje na odnos koji javni sektor u Crnoj Gori ima prema medijima, i to direktno kroz novčana izdvajanja po različitim osnovama. Javni sektor, koji je predmet našeg istraživanja, Zakonom o budžetu Crne Gore, obuhvata državne organe, opštine (jedinice lokalne samouprave), nezavisna regulatorna tijela, javne ustanove i privredna društva u kojima država ili opštine imaju većinski vlasnički udio. Izvještaj donosi i uporedni prikaz za prethodne tri godine ulaganja u medije, ali i predlaže niz mjera kako bi se unaprijedila situacija u ovoj oblasti. Izvještaj «Jednake šanse za sve medije», će danas popodne biti predstavljen i na Radnoj grupi za Poglavlje 23 predstavnicima nadležnih institucija.
Kompletno istraživanje dostupno je na: https://media.cgo-cce.org/2016/12/cgo-cce-jednake-sanse-za-sve-medije.pdf
Svetlana Pešić, saradnica na programima