Centar za građansko obrazovanje (CGO), nakon dvomjesečnog praćenja izvještavanja medija o LGBTIQ zajednici u Crnoj Gori, konstatuje dominantno pozitivno i neutralno izvještavanje medija o Povorci ponosa i vezanim temama. CGO poziva sve medije da učestalije i sadržajnije izvještavaju o LGBTIQ zajednici i mimo konkretnih događaja vezanih za tu zajednicu.
CGO je, u okviru projekta „NE diskriminaciji, DA različitosti“ , od 21. avgusta do 20. oktobra 2019, sproveo kvalitativni i kvantitativni monitoring medijskog izvještavanja. Preciznije, praćen je broj medijskih objava o LGBTIQ zajednici (po vrsti medija i po medijima pojedinačno), broj objava u odnosu na subjekte koji govore o temi, planiranost objava, broj objava različitog tona, broj objava u odnosu na unaprijed precizirane teme, broj objava u kojima je uočena upotreba neadekvatne terminologije ili upotreba pogrdnih naziva, broj objava u odnosu na pol sagovornika, odnos informacija o LGBTIQ zajednici i ostalih informacija koje posmatrana objava sadrži (fokus) i pozicija selektovanih objava (vidljivost). Istraživanjem je obuhvaćeno izvještavanje 15 medija, i to tri televizije (RTCG, TV Vijesti i TV Prva), pet dnevnih novina (ND Vijesti, Dan, Pobjeda, Dnevne novine i Večernje novosti) i sedam portala (Vijesti, CdM, Analitika, Antena M, RTCG, IN4S i FOS media). Nalazi prve faze monitoringa, odnosno perioda od mjesec dana u susret, na sam dan održavanja i dan nakon Povorke ponosa. predstavljeni su 23. septembra 2019.
Tokom ovog dvomjesečnog monitoringa medija o načinu izvještavanja o LGBTIQ pravima u medijima prije, tokom i nakon Povorke ponosa ukupan broj medijskih objava kod posmatranih medija bio je 357, od čega je najviše plasirano na portalima (64%), a najmanje u televizijskom sadržaju (9%).
Posmatrano pojedinačno po portalima, najviše objava bilo je na portalu Vijesti (51) a ovaj portal je i ukupno u odnosu na sve medije generisao najviše objava, zatim na Anteni M (37), pa na portalu RTCG, Analitika i FOS Media (po 31), CDM (30) a najmanje na portalu IN4S (16). U štampanim medijima, najviše objava plasirano je u dnevnicima Pobjeda i ND Vijesti (po 25 objava), zatim u Danu (24), Dnevnim novinama (18), a najmanje u Večernjim novostima (6). U TV sadržaju, LGBTIQ zajednica se našla u po 12 objava na TV RTCG i TV Vijesti, dok je TV Prva najmanje izvještavala o ovoj temi (8 objava).
Najviše objava je plasirano uoči Povorke ponosa (20. septembra 2019. – 31 objava) i na sam dan održavanja Povorke ponosa (21. septembra 2019. – 33 objava). Značajan publicitet imao i napad na transrodnu osobu u Kolašinu (31. avgust 2019. – 17 objava), kao i predstavljanje istraživanja o diskriminaciji transrodnih i rodno varijantnih učenika/ca u crnogorskim srednjim školama Asocijacije SPEKTRA (11. oktobar 2019. – 11 objava).
U posmatranom periodu, mediji i ostali subjekti su imali dominantno neutralan pristup prilikom plasiranja informacija u vezi sa pripadnicima LGBTIQ zajednice. Od ukupnog broja objava 54% imalo neutralan pristup, zatim 38% afirmativan, a 7% negativan u odnosu na LGBTIQ zajednicu.
Na portalima Vijesti i Antena M bilo je najviše objava pozitivnog, a na portalu IN4S negativnog tona. Generalno, najveći procenat negativnih u odnosu na ukupan broj plasiranih objava našao se na portalu IN4S (75%), pozitivnih na Javnom servisu RTCG (58,33%), a neutralnih u ND Vijesti (68%). U televizijskom sadržaju nije evidentirano prisustvo negativnog publiciteta.
Pripadnike LGBTIQ zajednice su uglavnom pominjale nevladine organizacije koje se bave ovim pitanjima (131 objava), a slijede pojedinci (79 objava), kao i državni organi i institucije (55 objava). Samoinicijativno izvještavanje medija o LGBTIQ zajednici uočeno je kod 19 objava odnosno svega 5% od ukupnog broja objava, od čega najviše na portalu Vijesti (8 ) i u dnevnim novinama Vijesti (5).
O temi su u negativnom kontekstu najviše govorili pojedinci i pripadnici pojedinih političkih partija, dok je kod državnih organa i lokalne samouprave prevladalo neutralno pominjanje. Kod neplaniranih pominjanja LGBTIQ zajednice muškarci su se kao sagovornici pojavili u 66%, a žene u 34% objava.
U tematskom pregledu objava najzastupljenije su promotivne aktivnosti (Povorka ponosa i ostali događaji) i konkretni slučajevi nasilja. O ostalim bitnim temama za LGBTIQ zajednicu, poput pravnog okvira, zapošljavanja i slično, gotovo da se i nije govorilo.
Kada mediji izvještavaju o LGBTIQ zajednici, te teme se onda uglavnom pojavljuju kao primarne (77% objava) i na vidljivim pozicijama (76% objava). Nažalost, kod 10 objava primijećena je upotreba neadekvatne terminologije (7) ili pogrdnih naziva (3), pri čemu se najviše pogrdnih naziva našlo u objavama na portalu IN4S i u Večernjim novostima.
U osvrtu na nalaze istraživanja, Jovan Ulićević, izvršni direktor Asocijacije Spektra ocjenjuje da su „vidljivi efekti intenzivnog rada na edukaciji medija kad su u pitanju ljudska prava LGBTIQ osoba, kao i naše insistiranje na izvještavanju koje je poštujuće, informisano i objektivno. Novinari/ke prepoznaju važnost adekvatnog izvještavanja o marginalizovanim grupama, a uz povećanu vidljivost LGBTIQ osoba koje su spremne da podijele svoje priče, te zajednički rad zajednice na mijenjanju negativne slike mislim da rušimo dio predrasuda.“ Ističući uticaj medijskog izvještavanja o LGBTIQ zajednici, Ulićević navodi da se mora više otvoriti medijski prostor za vidljivost lezbejki, biseksualnih, trans i kvir žena, koje su rijetko u fokusu medija. „Važno je da se nastavi rad sa novinarima/kama sa ciljem unaprijeđenja izvještavanja o LGBTIQ temama, naročito trans i inter temama koje još uvijek bilježe određen stepen senzacionalističkog i stereotipnog izvještavanja“, zaključio je Ulićević.
Projekat NE diskriminaciji, DA različitosti! CGO sprovodi uz podršku Ministarstva za ljudska i manjinska prava. Kroz projektne aktivnosti, teži se, između ostalog, i poboljšanju kvaliteta medijskog izvještavanja o LGBT pitanjima, što bi uticalo na djelotvorno povećanje znanja o ljudskim pravima LGBT osoba i poboljšanje kvaliteta života LGBT osoba. Stručni dio istraživanja za potrebe projekta uradila je kompanija Arhimed.
Željka Ćetković, koordinatorka projekta