Centar za građansko obrazovanje (CGO), u saradnji sa partnerima, a uz podršku Delegacije EU u Crnoj Gori, u okviru projekta „Korupcija na lokalnom nivou – nulta tolerancija“, realizovao je u periodu od 3-25. jula 14 konsultativnih treninga u to u opštinama: Tivat, Kotor, Bar, Herceg Novi, Budva, Pljevlja, Plužine, Rožaje, Mojkovac, Kolašin, Danilovgrad, Cetinje, Nikšić i Podgorica.
Ovi sastanci sa glavnim administratorima, odbornicima/cama, članovima/icama lokalnih odbora za ekonomiju, finansije i budžet, službenicima/cama lokalne samouprave, te predstavnicima/cama lokalnih nevladinih organizacija, u sklopu šireg okvira projekta, imaju za cilj jačanje uloge organizacija civilnog društva, lokalne samouprave i nadležnih državnih organa u razvoju politika, monitoringa i sprovođenja kampanje za smanjenje korupcije u lokalnim zajednicama Crne Gore. Tokom ovih sastanaka, posebna pažnja bila je posvećena temama kao što su javno-privatna partnerstva, javne nabavke, suzbijanje korupcije u zapošljavanju na lokalnom nivou, rad i mogućnosti lokalnih parlamenata, kontrola lokalnih budžeta i politička korupcija. Uvodna izlaganja na ove teme su imali: Jovana Marović, koordinatorka istraživanja u Institutu Alternativa (IA), Damir Nikočević, saradnik na programima u CGO-u, Marko Sošić, istraživač javnih politika IA i Boris Marić, viši pravni savjetnik CGO-u.
Sastancima je prisustvovalo ukupno 247 odbornika/ca, službenika/ca lokalne samouprave, predstavnika/ca lokalnih nevladinih organizacija. Interesovanje odbornika, službenika i lokalnih NVO je variralo iz grada u grad. Najposjećeniji konsultativni trening je bio na Cetinju gdje je bilo 43 prisutnih, dok je trening održan u Nikšiću imao samo 6 prisutnih, pri čemu su predstavnici NVO sektora pokazali daleko veći interes za ovu temu nego lokalna administracija.
Konsultativni treninzi su ukazali da se administracija lokalne samouprave, odbornici/e i civilno društvo na lokalnom nivou susrijeću sa brojnim dilemama i problemima u radu. Najčešće su oni vezani za zapošljavanje, netransparentan proces javnih nabavki ili u nekim slučajevima otežan pristup informacijama o javnim nabavkama, neposjećenost javnih rasprava od strane građana i građanki, nedostatak kvalitetne eksterne i interne kontrole budžeta, nedovoljan stepen kontrole lokalnog budžeta, prevelik broj tačaka dnevnog reda u lokalnom parlamentu čiji obim spriječava kvalitetne rasprave, nedovoljna podrška inicijativam NVO sektora, itd. Pored zajedničkih imenitelja, sve ove opštine imaju i niz specifičnosti i razlika u pristupu radu, koji imaju svoje dobre ili loše strane. Na primjer, tokom realizacije ove faze projekta, uočeno je da u opštini Bar nerijetko zapošljeni dobijaju otpremninu, a onda se ponovo zapošljavaju u državnom organu. Na ovaj način se čini dvostruka nepravda, a i kasnije omogućava toj istoj osobi pravo na preračun penzije što je direktna posljedica nedostatka jasnog zakonodavnog okvira. Ovaj problem je prepoznat i u nekim drugim opštinama. Isto tako, problem, ili makar predmet spora, u svim gradovima su javno-privatna partnerstva (JPP), gdje su se pomenule brojne nepravilnosti. Primjer spornog JPP-a u Herceg Novom je Opšta bolnica u Meljinama, koja po mišljenju lokalnih NVO ne funkcioniše na način koji zadovoljava sve kriterijume i kontrole, dok je za uređenje gradskog trga na Mojkovcu, kao primjer “dobrog” JPP trebalo 20 godina pregovaranja i dogovaranja. Po svemu sudeći najsvijetliji primjer JPP-a u ovih 14 opština je Mall of Montenegro – Podgorica i to ugovor između Opštine Podgorica – JP „Komunalne usluge“ i turske kompanije „Gintaš“.
Ono što je prepoznato kao glavni problem JPP, ali i koncesija i zapošljavanja jeste odsustvo adekvatnog zakonodavnog okvira koji precizno uređuje navedene oblasti. Potrebno je unaprijediti transparentnost i uspostaviti funkcionalan registar ugovora zaključenih po modelu javno-privatnih partnerstava. U svakoj od opština postoji višak zapošljenih koji se mora riješiti racionalizacijom u predstojećem periodu. Poštovanje kriterijuma za transparentno zapošljavanje, koji će, uz redovne treninge i napredovanje po sistemu zasluga poboljšati status zapošljenih, ali i stručnost i profesionalizam resora lokalne uprave je put koji bi lokalne uprave morale slijediti u održivom suočavanju sa nagomilanim problemima, ali i daljem razvoju lokalnih zajednica.
Pored konsultativnih treninga, aktivnosti u okviru projekta su i monitoring lokalnih akcionih planova za borbu protiv korupcije u ovih 14 opština, 3 kvartalna izveštaja i 1 godišnji izvještaj, publikacija “Jačanje borbe protiv korupcije na lokalnom nivou – praćenje i ocjena ispunjenosti lokalnih akcionih planova za borbu protiv korupcije u 14 crnogorskih opština”, kampanja za podizanje svijesti građana i građanki kako bi postali aktivni učesnici u borbi protiv korupcije, upoznavanje sa građanskim karticama za prijavu (citizens report cards), sprovođenje istraživanja za studije politika u šest problemskih oblasti (javne nabavke, javno-privatna partnerstva, urbanizam, zapošljavanje, politička korupcija i rad lokalnih parlamenata), organizovanje 6 tematskih panel diskusija za svaku kritičnu oblast korupcije u cilju predstavljanja javnosti studija pratkičnih politika sa preporukama, kao i izrada priručnika za odbornike i predstavnike NVO-a u borbi protiv korupcije na lokalnom nivou.
Projekat „Korupcija na lokalnom nivou – nulta tolerancija!“ realizuje Centar za građansko obrazovanje (CGO) u saradnji sa NVO Institut Alternativa (IA) iz Podgorice, NVO Bonum iz Pljevalja i NVO Nada iz Herceg Novog, a podržava ga Evropska unija posredstvom Delegacije EU u Crnoj Gori kroz IPA 2011.
Nikola Đonović, koordinator programa