Povodom Međunarodnog dana borbe protiv fašizma, antisemitizma i ksenofobije, koji se obilježava 9. novembra širom Evrope, Centar za građansko obrazovanje (CGO) podsjeća da se i u Crnoj Gori neprestano mora raditi na izgradnji društva oslobođenog svakog oblika mržnje, koja je ne tako davno i na našim prostorima dovela do oružanih sukoba i odnijela hiljade ljudskih života, ali koja se i danas prema određenim društvenim grupama ispoljava.
Crna Gora je duboko zagazila u proces evropskih integracija i izgradnje demokratskog društva sa punim poštovanjem ljudskih prava, ali fašizam i ksenofobija nijesu naša prošlost. Naprotiv, sve češće se vraćaju u različitim oblicima, što treba da služi kao opomena svim građanima/kama Crne Gore da aktivno učestvuju u borbi protiv netolerancije, diskriminacije, nacionalizma i mržnje usmjerene ka pojedinačnim ili grupnim različitostima.
Međunarodni dan borbe protiv fašizma, antisemitizma i ksenofobije, ustanovljen je u znak sjećanja na žrtve Kristalne noći. Nasilje koje se dogodilo na njemačkim ulicama i trgovima 9. novembra 1938. označilo je početak državnog, organizovanog, pravno legitimisanog i javno podržanog progona Jevreja koji je završen ubistvom šest miliona nedužnih muškaraca, žena i djece. Ovaj pogrom je u istoriji poznat pod nazivom “Kristalna noć”, zbog stakla polomljenog na izlozima prodavnica čiji su vlasnici bili Jevreji.
CGO podsjeća da su 90ih godina u Crnoj Gori i ostalim zemljama bivše Jugoslavije paljene kuće a ljudi kidnapovani, protjerivani, mučeni i ubijani samo zato što su bili različite nacionalnosti ili vjeroispovijesti. Danas, više od dvadeset godina nakon ratova, svjedočimo otkrivanju masovnih grobnica i mjesta stradanja hiljada ljudi, što dokazuje koliko borba protiv svakog oblika mržnje i fašističkih ideja mora biti snažna, ujedinjena i odlučna.
CGO izražava zabrinutost i zbog izraza fašističke retorike među mladima u Crnoj Gori, usmjerene prvenstveno prema LGBT zajednici, ali nerijetko i prema vršnjacima različite nacionalne, etničke ili vjerske pripadnosti. Upravo zato učenje o Holokaustu i zločinima uopšte, a posebno onima iz ratova koji su prije samo dvadeset godina pustošili prostore bivše Jugoslavije, mora biti uključeno u programe zvaničnog obrazovnog sistema tako da podstiče razumijevanje, toleranciju i saosjećanje sa svima koji su stradali. Jedino tako možemo kao društvo sistemski djeovati na preveniranju novih sukoba i netrpeljivosti.
Kristalna noć, ali i svi kasniji masovni zločini i razaranja iz naše neposredne ratne prošlosti, povod su da iznova razmišljamo o dimenzijama onoga što je jedna pogrešna ideologija učinila čovječanstvu prije pola vijeka, tokom ratova 90-ih godina na prostoru bivše Jugoslavije, ali i onome što se, pod naletima još uvijek živog fašizma, dešava danas.
Mirela Rebronja, koordinatorka programa