Centar za građansko obrazovanje (CGO) je danas organizovao prezentaciju studije Evropeizacija izbornih programa u Crnoj Gori – koliko politicke partije prihvataju evropske politike?
Željka Ćetković, saradnica na programima u CGO-u, u uvodnom dijelu je istakla da je primarni cilj studije da procijeni dosadašnji učinak evropeizacije političkih partija u Crnoj Gori, kao državi koja teži punopravnom članstvu Evropskoj uniji (EU). “Mi smo na ovaj način željeli da ukažemo na značaj adekvatne inkorporiranosti evropskih pitanja u okviru izbornih kampanja na parlamentarnim izborima 2016, a i u nastupajućem periodu ćemo se kroz druge aspekte osvrnuti na ove izbore, sa primarnim fokusom na ono što je doprinos izgradnji političke memorije i analize sektorskih politika u domenima koje mi pokrivamo”, poručila je Ćetković.
Vladimir Vučković, saradnik na programima u CGO-u i autor studije, pojasnio je da je fokus istraživanja određivanje dometa i ishoda uticaja EU na partije promatranjem „odozgo –na dolje“ pristupa evropskih integracija na partije u CG, kao glavnih aktera sveobuhvatnih promjena i da je “ključno pitanje kojim se bavi studija da li se među partijama u CG povećao ili smanjio interes za koncept evropeizacije u periodu parlamentarnih izbora.” Vučković je istakao da je “značajno utvrditi nivo transformativne moći EU među domaćim političkim partijama, jer će one u nastupajućem periodu još intenzivnije uticati na brzinu i kvalitet procesa pristupanja Crne Gore Uniji, ali i rast ili pad podrške građana za taj proces. ”.
Predmet analize bilo je osam partija ili koalicija koje učestvuju na parlamentarnim izborima 2016 – Demokratska partija socijalista (DPS), Demokratski front (DF), Velika koalicija KLJUČ, Socijaldemokratska partija (SDP), Demokrate, Socijaldemokrate, Pozitivna Crna Gora i Bošnjačka stranka. One su odabrane na osnovu činjenice da su imale minimalno dva poslanika u tekućem sazivu Skupštine Crne Gore.
Napredak zemalja zapadnog Balkana, pa i Crne Gore, u evropskim integracijama zavisi od ispunjavaja uslova koji su postavljeni na tri različita nivoa: 1) kriterijumi iz Kopenhagena odnosno opšti uslovi (stabilnost demokratskih institucija, vladavina prava, poštovanje i zaštita ljudskih i manjinskih prava i funkcionalna tržišna ekonomija); 2) Zajednički uslovi za zemlje zapadnog Balkana (saradnja sa Haškim tribunalom, regionalna saradnja i jačanje dobrosusjedskih odnosa, povratak izbjeglica, etničko i vjersko pomirenje, zaštita manjina, sloboda medija, reforma pravosuđa); 3) Specifični uslovi koje se odnose na Crnu Goru (odlučna borba protiv korupcije i organizovanog kriminala, reforma državnih institucija, reforma pravosuđa, fer i slobodni izbori, zaštita i unapređenje statusa ljudskih i manjinskih prava). Stoga je u istraživanju uspostavljena šema sa 11 kategorija, vezanih za ispunjavanje političkih i ekonomskih uslova za članstvo u EU.
Relativna istaknutost evropskih integracija u izbornim programima
Da – Pozitivne ili povoljne reference o određenoj EU politici
Ne – Negativne ili nema referenci o određenoj EU politici
Vučković je ukazao da “rezultati istraživanja ukazuju da je uticaj Evropske unije na političke partije u Crnoj Gori očigledan, ali još uvijek ograničenog karaktera u opsegu i dometu. Određeni nivo transformativne moći EU se može identifikovati u odnosu partija ili koalicija prema procesu evropskih integracija. Međutim, novi izborni programi donose i promjene u shvatanju evropske politike, i EU kao cjeline, u odnosu na prethodne izbore, posebno kod koalicije DF, praveći jasan programski zaokret od umjerenog kontinuiranog pristupa procesu evropskih integracija do izraza euroskepticzma”.
On je dalje pojasnio da iako je većina relevantnih partija u Crnoj Gori dostigla vidljiv nivo evropeizacije kroz sopstvene izborne programe, nalazi ukazuju i da je većinski paket ponuđenih mjera, rješenja ili obećanja dat uopšteno i nedovoljno razrađeno. “Postoji dominantna podrška relevantnih političkih aktera za nastavak evropskih integracionih reformi, ali je često ne prate konkretni i razrađeni pravci djelovanja i strategija, što tu podršku posljedično čini u značajnom dijelu deklarativnom. Svojevrsni kuriozitet je da najveći stupanj evropeizacije, sudeći po izbornom programu, bilježi upravo ona politička skupina (DF) koja je na osnovu istog analiziranog programskog sadržaja označena kao euroskeptična. U slučaju drugih političkih subjekata (DPS, Ključ, SDP, DCG, SD, PCG, BS), koji navode da snažno podržavaju nastavak evropskih integracionih procesa, uticaj EU na ove stanke prilično varira. Tako se proteže od onih partija (Ključ, DCG) u kojima je transformativna moć EU rezultirala uvođenjem konkretnih i odgovarajućih mjera usklađenih sa političkim uslovima EU, ali ne za sve EU politike već polovično, do onih subjekata (DPS, SDP, SD, PCG, BS) koji nijesu uložili napor ili nijesu uspjeli iz drugih razloga da ponude konkretne pravce akcije i strategije koje uključuju standarde EU, i samim tim su ostavili birače bez jasnog stava o većini politika EU”, zakjučio je Vučković.
„Ključni izazov koji usporava svrsishodniji uticaj EU na unutrašnje političke procese i aktere je nedostatak političke volje, ali sve je izvjesnije i kapaciteta, partijskih političkih elita da adekvatno riješe trenutna reformska politička pitanja kroz usklađivanje sa EU standardima. Iako crnogorska javnost snažno podržava proces pristupanja EU (63% populacije vjeruje da bi članstvo u EU bilo korisno za Crnu Goru), partijske političke elite deklarativno ističu članstvo u EU kao najznačajniji spoljnopolitički prioritet, istovremeno demonstrirajući ograničeni napor da sistematično i adekvatno adresiraju političke uslove iz pristupnih pregovora. Stoga je transformativna moć EU na relevantne crnogorske partije vidljiva u opštem okviru ali limitirana u konkretnom dometu i ishodu“, ocijenio je Vučković.
On podsjeća da nivo primjene EU politika, pravila i normi u Crnoj Gori uglavnom zavisi od interesovanja crnogorske javnosti za određenu politiku, a posljedično podležući snažnom javnom pritisku da se usklade sa političkim zahtjevima EU reaktivno a ne proaktivno djeluju i političke partije, dok je u drugim slučajevima zainteresovanost političke elite za svrsishodno i adekvatno usklađivanje sa EU standardima je marginalna „Moguće je očekivati da će uticaj evropeizacije na unutrašnje promjene biti ograničen i u budućem periodu, ukoliko politička elita ne promijeni pristup i ne demonstrira istinsku političku volju, ali i kapacitet, da se u potpunosti uskladi sa uslovima za pristupanje EU“, prognozirao je Vučković.
Studija Evropeizacija izbornih programa u Crnoj Gori – koliko političke partije prihvataju evropske politike? izrađena je uz podršku fondacije Friedrich Ebert.
Cjelokupna publikacija dostupna je na sledećem linku: https://media.cgo-cce.org/2016/10/Evropeizacija-izbornih-programa-u-Crnoj-Gori-koliko-politicke-partije-prihvataju-evropske-politike.pdf
Svetlana Pešić, saradnica na programima