Centar za građansko obrazovanje (CGO) je, od februara do aprila 2019, organizovao jedanaest radionica za srednjoškolce na temu „Suzbijanje i prevencija nasilja prema LGBT osobama“, a u okviru projekta „NE diskriminaciji, DA različitosti“ koji sprovodi uz podršku Ministarstva za ljudska i manjinska prava Vlade Crne Gore. Prethodno je kroz ovaj projekat sprovedeno i predstavljeno istraživanje javnog mnjenja o stavovima javnosti prema LGBT osobama.
Tokom februara, marta i aprila, projektni tim je obišao deset srednjih škola u osam crnogorskih opština, u sjevernoj, centralnoj i južnoj regiji, razgovarajući sa srednjoškolcima o položaju LGBT osoba u Crnoj Gori, izazovima sa kojima se suočavaju i nasilju koje trpe zbog različite seksualne orijentacije. Dodatno, aktivisti za ljudska prava LGBT osoba su, kroz radioničarski metod „žive biblioteke“, razgovarali sa srednjoškolcima o tome šta verbalno i fizičko nasilje predstavlja za LGBT osobe, kako nastaje, koji su njegovi pojavni oblici i posljedice, kako ga prepoznati i zauzeti aktivan stav u borbi protiv tog nasilja kroz vršnjačku edukaciju, zatim o mehanizmima zaštite i prijavljivanju konkretnih slučajeva, ali i o opštem položaju LGBT osoba u Crnoj Gori. Metod „žive biblioteke“ omogućio je srednjoškolcima da u direktnom razgovoru sa LGBT aktivistima saznaju sve ono što ih je interesovalo o težini problema sa kojima se LGBT zajednica suočava, da rasvijetle pojedine predrasude koje imaju, ali i da saznaju kako LGBT osobe u Crnoj Gori žive i kako se nose sa nerazumijevanjem okoline.
Jovan Ulićević, izvršni direktor Asocijacije SPEKTRA, trans aktivista i predavač na radionicama, ocjenjuje „da je obrazovni sistem jedno od ključnih polja odakle treba govoriti o vršnjačkom nasilju nad LGBTI osobama, ali i generalno o seksualnoj orijentaciji, rodnom identitetu i interpolnim karakteristikama, što se iz radionica jasno vidjelo da nije slučaj.“ Ulićević navodi da je zapazio da učenici/e u Glavnom gradu Podgorici pokazuju znatno veći stepen znanja o ljudskim pravima LGBTI osoba, i dodaje da je to pokazatelj da se mora intenzivnije raditi na podizanju svijesti u gradovima na sjeveru i primorju Crne Gore. „Generalno,obrazovni sistem u Crnoj Gori nije na zavidnom nivou, ali upravo razgovor o ljudskim pravima marginalizovanih grupa, pokazuje koliko svaki pojedinac može da doprinese prevenciji vršnjačkog nasilja i razumijevanju LGBTI osoba“, zaključio je on.
Hana Konatar, koordinatorka za izgradnju zajednice u Asocijaciji SPEKTRA, trans aktivistkinja i predavačica na radionicama, iznenađena je otvorenošću srednjoškolaca/ki, od kojih većina nikada ranije nije upoznala autovanu LGBT osobu, da se iz prve ruke upoznaju sa LGBT tematikom. „Iako veoma voljni da čuju nešto novo i promijene svoje stavove, većina ih je bila šokirana onim što LGBT osobe doživljavaju svakodnevo. Iako svjesni postojanja osoba sa drugačijom seksualnom orijentacijom od heteroseksualne, oni nijesu imali razvijenu svijest o poteškoćama sa kojima se susrijećemo u porodici, školi, na ulici, pri ostvarenju elementarnih prava“, rekla je Konatar. Ona je zadovoljna što je imala priliku da razgovara sa mladim ljudima „kojima je za bolji doživljaj LGBT osoba trebala samo druga strana novčića, jer su većinom okruženi nepodržavajućim stavovima, kako od strane medija, vršnjaka, profesora tako i porodica“, zaključila je Konatar.
Projektni tim CGO-a je u direktnom kontaktu sa mladim ljudima u deset crnogorskih srednjih škola tokom jedanaest sprovedenih radionica svjedočio različitim stavovima prema LGBT pravima – u dijapazonu od negativnih, ukorijenjenih u tradiciji odbijanja svih seksualnih i rodnih različitosti, na čijem osvješćivanju treba još raditi pa do onih pozitivnih i afirmativnih koji ohrabruju ne samo aktivizam za ljudska prava već i same pripadnike LGBT zajednice da u Crnoj Gori ima prostora za pomjeranje stavova prema LGBT osobama od isključivosti do prihvatanja i uvažavanja.
CGO tim je sa LGBT aktivistima obišao osam crnogorskih opština, odnosno deset srednjih škola, i to: Srednju ekonomsko ugostiteljsku školu u Baru, SMŠ „Ivan Goran Kovačić“ u Herceg Novom, Gimnaziju u Kotoru (u kojoj je na veliko interesovanje učenika/ca i nadležne profesorice održana još jedna radionica), Gimnaziju „Panto Mališić“ u Beranama, Gimnaziju „Tanasije Pejatović“ u Pljevljima, Gimnaziju „Petar I Petrović Njegoš“ u Danilovgradu, Gimnaziju na Cetinju, Srednju građevinsko-geodetsku školu „Inž. Marko Radević“, Srednju stručnu školu „Spasoje Raspopović“ i Gimnaziju „Slobodan Škerović“ u Podgorici. Radionicama je prisustvovalo i aktivno učešće uzelo 297 učenika/ca od prvog do četvrtog razreda srednje škole.
Željka Ćetković, koordinatorka projekta