Centar za građansko obrazovanje (CGO) ukazuje da sada, nakon Izvještaja EK za Crnu Goru za 2021, ali i brojnih drugih ocjena relevantnih aktera, i Vladin Izvještaj o realizaciji Programa pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji 2021-2023, za 2021. godinu, usvojen na sjednici Vlade od 26. januara 2022. potvrđuje da ovoj Vladi prioritet nisu bile evropske integracija, a što ilustruju vrlo ograničeni učinci ministarstava po svim parametrima kad je riječ o ispunjavanju obaveza na putu ka EU.
Rezultati analize stepena efikasnosti, odnosno procenat (ne)izvršenih preuzetih obaveza u svakom poglavlju ponaosob pokazatelj su zapostavljanja ključnih pregovaračkih poglavlja sa EU, a ima poglavlja u kojima nije ostvarena niti nijedna preuzeta obaveza. Od ukupno 284 obaveze u 2021. godini izvršeno je 159, ili 56%. Dalje, od 76 strateških dokumenata realizovano je 45, ili 59%, a kada je riječ o zakonskim i podzakonskim aktima, procenat realizacije je 55%, odnosno realizovano je 114 od planiranih 208 obaveza. CGO naglašava da je ovaj procenat morao biti veći i obaveze su se morale promtnije i efikasnije realizovati.
Kada je riječ o ukupnom stepenu realizacije preuzetih obaveza pojedinačnih institucija, najefikasnije je bilo Ministarstvo vanjskih poslova (sa 80% učinka), zatim nešto manje Ministarstvo ekonomskog razvoja (68.42%), Ministarstvo ekologije, prostornog planiranja i urbanizma (65.22%) i Ministarstvo unutrašnjih poslova (64.71%), dok su na začelju Ministarstvo pravde, ljudskih i manjinskih prava (40%), kao i Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta (svega 29.41%) koje je najviše podbacilo. U Izvještaju se navodi da Ministarstvo odbrane nije imalo obaveza u ovom okviru.
Treba napomenuti i da se broj preuzetih obaveza među ministarstvima razlikuje, ali to ne utiče na odgovornost nadležnih ministara za realizaciju, a očigledna je diskrepanca u posvećenosti ovom poslu. Na to je, iako bez navođenja pojedinačnih ministarstava, ukazala i Evropska komisija u svom Izvještaju. I tada su predstavnici CGO-a ocjenjivali da su naproblematičniji Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta i Ministarstvo pravde, ljudskih i manjinskih prava, a što se sad zvanično potvrđuje.
Kada je u pitanju strateški okvir, najviše preuzetih obaveza ostvarili su Uprava za bezbjednost hrane, veterinu i fitosanitarne poslove i Ministarstvo pravde, ljudskih i manjinskih prava, sa 100% realizacije, zatim Ministarstvo kapitalnih investicija (87.5%), Ministarstvo ekonomskog razvoja (83.3%) i Ministarstvo unutrašnjih poslova (83.3%). Na drugoj strani, Ministarstvo zdravlja, Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede, kao i Uprava prihoda i carina nijesu realizovani nijednu predviđenu obavezu.
Procentualno najbolji učinak u dijelu zakonskih i podzakonskih akata ostvarili su Centralna Banka Crne Gore (100%), Agencija za civilno vazduhoplovstvo (88.9%) i Ministarstvo vanjskih poslova (80%). Nasuprot njima u pogledu učinka su Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta (33.3%), Ministarstvo poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede (9%) i Ministarstvo pravde, ljudskih i manjinskih prava (0%).
U Izvještaju se obrađuje i realizacija aktivnosti po pregovaračkim poglavljima. Iz tih podataka slijedi da je najviše aktivnosti realizovano u poglavljima 3 (Pravo osnivanja preduzeća i sloboda pružanja usluga), 5 (Javne nabavke), 6 (Privredno pravo), 18 (Statistika), i 33 (Finansijske i budžetske odredbe) gdje je učinak 100%, zatim u poglavljima 4 (Sloboda kretanja kapitala) sa 85%, pa 2 (Sloboda kretanja radnika) sa 83% i 30 (Vanjski odnosi) sa 80%. Na drugoj strani, zabrinjavajuće nizak broj aktivnosti je realizovan u poglavljima 26 (Obrazovanje i kultura) – svega 23.08% i 29 (Carinska unija) – 25%, dok nijedna planirana aktivnost nije izvršena u poglavljima 7 (Pravo intelektualne svojine), 11 (Poljoprivreda i ruralni razvoj), i 22 (Regionalna politika i koordinacija strukturnih instrumenata).
Takođe, u kontekstu realizacije preuzetih obaveza, situacija nije zadovoljavajuća ni u ključnim pregovaračkim poglavljima 23 i 24. Tako je u poglavlju 24 (Pravda, sloboda i bezbjednost), od 21 realizovano 13 obaveza (7 iz strateškog i 6 iz zakonodavnog okvira) ili 61.9%, a u poglavlju 23 (Pravosuđe i temeljna prava) svega 9 od 22 aktivnosti (8 iz strateškog i 1 iz zakonodavnog okvira), odnosno bilježi se 41% učinka.
CGO cijeni da su ovi pokazatelji upozoravajući i da se moraju hitno uložiti maksimalni napori da se odblokira proces evropskih integracija, a što zahtijeva stručan i posvećen rad na realizaciji preuzetih obaveza. Jedino tako neki naredni izvještaj o učincima u pogledu preuzetih obaveza na putu ka EU možemo dočekati uz sagledavanje značajno manjeg broja nezavršenih domaćih zadataka.
Milica Zindović, saradnica na programima