Centar za građansko obrazovanje (CGO) je, tokom septembra, organizovao tri javne tribine pod nazivom „Zajedno protiv predrasuda“, u Bijelom Polju, Podgorici i Baru. Kroz intenzivnu diskusiju adresirana su prava LGBTIQ osoba u Crnoj Gori, kvalitet života koji imaju pripadnici ove zajednice, različiti stereotipi i predrasude koji ih prate, posljedice diskriminacije i nasilja, itd.
Odlazak LGBTIQ osoba iz lokalnih sredina zbog neprihvatanja bio je u fokusu tribine u Bijelom Polju, na kojoj se iskristalisalo i da samo jedna od prisutnih učesnica poznaje neku LGBT osobu koja otvoreno živi svoj identitet. “LGBTIQ osobe se u najvećem broju slučajeva odlučuju da napuste mjesto porijekla i presele, uglavnom u Podgoricu, kako bi živjeli slobodnije, a što u svojim primarnim sredinama nisu u mogućnosti zbog homofobije i transfobije. Ovo se loše odražava na sredine iz kojih potiču zbog odlaska onih koji mogu doprinijeti razvoju i napretku tih sredina, kao i po same LGBTIQ osobe koje u novim sredinama moraju iznova graditi život, a što i njihove početne pozicije čini lošijima u odnosu na ostale koji nisu bili primorani da se odluče na taj korak,” ocijenio je Danijel Kalezić, ko-direktor LGBTI Asocijacije za jednaka prava za Zapadni Balkan i Tursku (ERA) i jedan od panelista tribina. Zaključeno je i da Montenegro Prajd ima izuzetan značaj za prihvatanje LGBTIQ osoba, kako u protestnoj tako i u proslavnoj dimenziji, i apostrofiran uspjeh posljednjeg Prajda, koji je uprkos kontra-događaju u organizaciji SPC, bio najmasovniji do sada. Naglašeno je i da podrška koja dolazi od saveznika/ca i aktivista/kinja za ljudska prava održava borbu za jednakost LGBTIQ osoba i njihov život na jednakoj osnovi.
Javna tribina u Podgorici okupila je najveći broj učesnika/ca i generisala brojne zaključke. Između ostalog, ukazano je na značaj odbijanja predstavnika/ca LGBTIQ zajednice da svoje postojanje pravdaju umjesto da budu bezuslovno prihvaćeni od strane društva. U Podgorici funkcioniše najviše servisa podrške za LGBTIQ osobe, pa je i to jedan od razloga zašto se tu LGBTIQ osobe osjećaju bezbjednije. Jedan od fokusa bio je i na ulozi religije i vjerskih zajednica u pokušaju unazađivanja postignutog u borbi za prava LGBTIQ osoba, a u tom dijelu je zaključeno da se vjerski velikodostojnici moraju suzdržati govora mržnje i instrumentalizovanja ljudskih prava. “Veliki broj građana i građanki ne želi da LGBT osobe učestvuju u (ne)formalnom obrazovanju mladih. Važno je naglasiti da je edukacija važna na svim poljima – podsjetiti sve građane i građanke da su LGBTIQ osobe svuda oko njih i da su uključene u sve segmente društva, sa istim pravima i obavezama kao i ostali građani i građanke. Uloga obrazovnih institucija je presudno važna, jer su vaspitači i profesori ključni dio sistema podrške i mogu mladima, kroz obrazovne programe, približiti različitosti u seksualnoj orijentaciji i rodnom identitetu,” zaključila je Katica Maksan, aktivistkinja za prava LGBTIQ osoba i jedna od panelistkinja.
Barska javna tribina je u organizacionom smislu bila najzahtjevnija i uključila je prisustvo policije zbog nedavnih homofobnih napada u tom gradu. Diskriminacija i nasilje su adresirani kao vid pokušaja sprječavanja seksualnih manjina i svih onih koji izlaze iz društveno iskonstruisanih rodnih uloga da žive svoj autentičan život. Uloga patrijarhata na stepen prihvatanja LGBTIQ osoba označena je kao negativna. “Ako uzmemo u obzir činjenicu da patrijarhat promoviše tradicionalne uloge muškaraca i žena u kojima se heteroseksualna orijentacija i odnosi percipiraju kao jedini ispravni, normalni i zdravi, onda je jasno da ovakav vid stavova, učenja i vaspitanja, u najmanju ruku, može da protivrječi integrisanju LGBTIQ osoba u društvenu cjelinu. Patrijarhalno orijentisana društva sklonija su predrasudama i stigmatizaciji LGBTIQ osoba, što dalje vodi i do različitih oblika opresije, nasilja i diskrimacije,” kazala je tom prilikom Staša Baštrica, koordinatorka programa za rodnu ravnopravnost iz Crnogorske LGBTIQ asocijacija Kvir Montenegro i jedna od panelistkinja. Dodatno, na ovoj tribini stavljen je fokus i na kvir umjetnost i umjetničko izražavanje LGBTIQ osoba kao oblik aktivizma.
Zaključak svih tribina bio je da su predrasude i stereotipi štetni po LGBTIQ osobe, jer je malo onih sa pozitivnom konotacijom, kao i da imaju potencijal da prerastu u diskriminaciju i nasilje. Dodatno, jako prisustvo LGBTIQ zajednice u centralnom dijelu Crne Gore jeste i dijelom razlog lokalnih migracija ka Glavnom gradu Podgorici, pogotovo sa sjevera gdje se seksualne i rodne različitosti mnogo teže prihvataju. U tom kontekstu, obrazovanje se vidi kao najvažniji način unaprijeđenja stepena prihvatanja LGBTIQ osoba, kako kroz formalne tako i neformalne edukacije mladih i ostalih građana/ki. Ukazano je i na potrebu građanskog vaspitanja/obrazovanja u formalnom obrazovnom sistemu kao obaveznog predmeta, uz uvođenje i seksualnog obrazovanja. Konačno, istaknuta je potreba usaglašavanja svih zakonskih akata sa Zakonom o životnom partnerstvu lica istog pola.
Na javnim tribinama su učestvovali članovi/ice LGBTIQ zajednice, aktivisti/kinje za ljudska prava, dugogodišnji organizatori Montenegro Prajda, predstavnici/e lokalnih samouprava, civilnog društva i medija, a diskusije su bile otvorene i konstruktivne.
Javne tribine su održane u okviru projekta „Zajedno protiv predrasuda“, koji CGO sprovodi uz podršku Ministarstva ljudskih i manjinskih prava, a sa ciljem unaprijeđenja stepena prihvatanja LGBTIQ osoba, čime bi se poboljšao i njhov položaj, a posljedično i uvećao broj autovanih LGBTIQ osoba koje slobodno žive svoj identitet.
Željka Ćetković, koordinatorka programa Aktivno građanstvo