Vlada Crne Gore je preko tri resora – Ministarstva prosvjete, Ministarstva kulture i Ministarstva pravde – u prethodne tri godine (od 2021. do 2023. godine), po raznim osnovama i najčešće bez informisanja javnosti, uplatila najmanje 3.747.598,99 EUR vjerskim zajednicama u Crnoj Gori, ukazuju podaci do kojih je došao Centar za građansko obrazovanje (CGO), shodno odredbama Zakona o slobodnom pristupu informacijama, uz zadršku da se radi o kompletnoj sumi jer dio podataka pojedina ministarstva nijesu dostavila u cjelosti.
Najviše novca vjerskim zajednicama isplatilo je Ministarstvo prosvjete i to kroz finansiranje dvije srednje vjerske škole – Medrese „Mehmed Fatih“ i Gimnazije „Sveti Sava“ iz Podgorice, iako do danas nijesu rasvijetljene kontroverze oko licenciranja Gimnazije „Sveti Sava“ niti procesuirani oni za koje postoje osnovi sumnje da su u ovom slučaju, zloupotrebom službenih ovlašćenja, prekršili procedure. Ukupno je Ministarstvo prosvjete za potrebe tri vjerske škole – Medrese „Mehmed Fatih“, Gimnazije „Sveti Sava“ i Gimnazije „Mitropolit hadži Sava Kosanović“ – opredijelilo 2.2 miliona EUR (pri čemu su novci inicijalno opredijeljeni za Gimnaziju „Mitropolit hadži Sava Kosanović“ kasnije transferisani Gimnaziji „Sveti Sava“), od čega pola miliona EUR 2021. godine, a 1.7 miliona EUR 2022. godine. Od ove sume 1.3 miliona EUR se odnosilo na Medresu „Mehmed Fatih“, uključujući i pokrivanje ranijih ugovornih obaveza, a 0.9 miliona EUR na novoosnovanu Gimnaziju „Sveti Sava“.
Ministarstvo pravde je, po raznim zahtjevima upućenim od strane vjerskih zajednica, isplatilo 1.052.425,01 EUR, i to tokom 2021. godine 194.000,13 EUR, u 2022. godini 616.581,18 EUR, i 2023. godine 241.843,7 EUR. Najveći dio je uplaćen Srpskoj pravoslanoj crkvi (SPC) – ukupno 616.581,18 EUR, od čega je 479.644 EUR transferisano za „uređenje i opremanje biblioteke blaženopočivšeg Mitropolita crnogorsko – primorskog Amfilohija u Manastiru Stanjevići“.
Iz Ministarstva kulture je za ove tri godine isplaćeno 495.173,98 EUR vjerskim zajednicama – tokom 2021. godine 202.326,86 EUR, zatim 2022. godine 132,547.12 EUR i u 2023. godini 160.300 EUR. Najviše novca je uplaćeno za rekonstrukciju internata Bogoslovije Svetog Petra Cetinjskog, kao i za izradu projekta i sanaciju Redžepagića džamije i njenog harema, a najviše sredstava dobila je SPC.
Ukupno uzevši, SPC je pripalo najviše finansijskih izdvajanja Vlade Crne Gore za vjerske zajednice, prema dostupnim informacijama. To uključuje 41% (900, 000 EUR) izdvajanja Ministarstva prosvjete za ove svrhe, zatim 74% (777,826.47 EUR) istih izdvajanja Ministarstva pravde, kao i 79% (318,756.86 EUR) sredstava Ministarstva kulture za te svrhe. Preciznije, od ukupno 3.747.598,99 EUR, dokumentovanih ugovorima koje su tri ministarstva Vlade Crne Gore dostavila ugovore CGO-u, SPC je pripalo 2.088.330,45 EUR ili 55.72%, od čega 2021. godine 276,726.63 EUR, u 2022. godini 1.617.191.12 EUR, a u 2023. godini 194,412.70 EUR.
Drugorangirana po podršci iz budžeta je Islamska zajednica (IZ) sa ukupno 1.465.571,91 EUR ili 39.11%, uz napomenu da je od ovog iznosa 1.3 miliona EUR uplaćeno Mešihatu islamske zajednice za potrebe Medrese „Mahmed Fatih“, uključujući i pokrivanje ranijih ugovornih obaveza. Po godinama, Islamskoj zajednici je 2021. isplaćeno 540,084.81 EUR, 2022. godine 816,187.10 EUR, i u 2023. godini 109,300 EUR.
SPC i IZ su jedine vjerske zajednice koje su finansijske uplate, u ovom periodu, dobijale od sva tri resora Vlade Crne Gore koji su ove podatke dostavili CGO-u.
Istovremeno, Crnogorska pravoslavna crkva (CPC) je od Vlade Crne Gore primila 83,487.03 EUR ili 2.25% od ukupno podijeljenog novca, i to od Ministarstva pravde 2021. godine 28,045.45 EUR, 2022. godine 5,389.58 EUR i 2023. godine 50,052 EUR.
Jevrejska zajednica je od Vlade Crne Gore dobila 54,780.5 EUR ili 1.50% od ukupno isplaćenog novca, i to od Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta 2021. godine i u svim ovim godinama od Ministarstva pravde. Preciznije, u 2021. godini 27,370 EUR, 2022. godine 6,160.5 EUR, i u 2023. godini 21,250 EUR.
Katolička crkva je od Vlade Crne Gore podržana sa 31, 000 EUR ili 0.85% od ukupne sume isplaćene vjerskim zajednicama, od čega u 2021. godini sa 20, 000 EUR i u 2023. godini sa 11, 000 EUR, a sve uplate su bile od Ministarstva pravde.
Eparhija podgoričko – dukljanska primila je 11, 800 EUR, odnosno 0.32% izvojenog novca za vjerske zajednice preko Ministarstva pravde. U 2021. godini isplaćeno je 4, 100 EUR, u 2022. godini 4.200 EUR, a 2023. godine 6, 520 EUR.
Tokom 2023. godine, Ministarstvo pravde uplatilo je i 3, 500 EUR Hrišćanskoj adventističkoj crkvi, 3, 500 EUR Crkvi Hristovog Jevanđelja i 2, 600 EUR Hrišćanskom centru „Svetionik“.
CGO podvlači da ovo nijesu konačni ukupni iznosi opredijeljeni vjerskim zajednicama u periodu od 2021. do 2023. godine, već se isključivo odnose na ugovore koji su u posjedu CGO-a, a pribavljeni u skladu sa Zakonom o slobodnom pristupu informacijama, uz napomenu da makar dva ugovora jedno ministarstvo nije dostavilo jer su naknadno identifikovani od strane CGO-a kroz presjek medijske arhive.
CGO ukazuje na važnost transparentnosti u ovim izdvajanjima koja je do sada izostala, s obzirom da su sva ova sredstva podijeljena uglavnom diskreciono, bez javnih konkursa, ali i bez naknadnih detaljnih informacija uz obrazloženja zakonskog utemeljenja i kriterijuma raspodjele.
Presjek izdvajanja Vlade Crne Gore za vjerske zajednice u protekle tri godine urađen je uz podršku Core granta regionalnog projekta SMART Balkan – Civilno društvo za povezan Zapadni Balkan, koji sprovodi Centar za promociju civilnog društva (CPCD), Centar za istraživanja i javne politike (CRPM) i Institut za demokratiju i medijaciju (IDM) a finansijski podržava Ministarstvo vanjskih poslova Kraljevine Norveške.
Sadržaj saopštenja je isključiva odgovornost CGO-a i ne odražava nužno stavove CPCD, CRPM, IDM i Ministarstva vanjskih poslova Kraljevine Norveške.
Nikola Obradović, asistent na programima