Centar za građansko obrazovanje (CGO) je danas, u saradnji sa Austrijsko-francuskim centrom za približavanje u Evropi, Međunarodnim centrom za evropsko obrazovanje CFA/ÖFZ i Institutom za međunarodne poslove organizovao diskusiju „Evropska perspektiva zapadnog Balkana – od Berlina do Trsta i naprijed“.
Daliborka Uljarević, izvršna direktorka CGO-a je podsjetila na značaj Berlinskog procesa, ali i na potrebu analiziranja tog procesa unutar Crne Gore: „Važno je da poziciju Crne Gore sagledavamo u širem okviru, da se povremeno izdignemo iznad prizme naših unutrašnjih političkih odnosa i da razumijemo izazove sa kojima se EU suočava, kako bi mi u tim okolnostima najbolje iskoristii vrijeme i resurse da se demokratizujemo. Berlinski proces nas podsjeća da da Evropska unija (EU) nije zatvorila vrata zapadnom Balkanu uprkos svim izazovima sa kojima se suočava“. Ona je podvukla da je glavni cilj Berlinskog procesa povezivanje zemalja zapadnog Balkana i pospješivanje regionalne saradnje.
„Uključivanje civilnog društva u Berlinski proces je značajno proširilo politički dijalog. Iskustvo, praksa i kapacitet civilnog društva su zaslužni za ovo. Iz ove perspektive, jasno je da je budućnost zapadnog Balkana integracija i da Berlinski proces leži na ovom dijalogu i visoko zavisi od njega“, zaključila je ona.
Florens Marsijak sa Univerziteta u Luksemburgu i iz CFA/ÖFZ je istakao da politika proširenja EU nije više tako popularna u samoj EU zbog čega EU često „šalje mješovite signale“. „U realnosti proširenje EU postaje sve nepredvidljivije uprkos velikim obećanjima koja su data državama zapadnog Balkana. Jedan od razloga je i rast populističkih, euroskeptičnih partija a samim tim i „veto igrača“, ocijenio je on.
Međutim, on je izrazio uvjerenje da postoje načini da se ovaj proces ipak učini predvidljivijim, navodeći da je to i promjena pristupa proširenja i sve veća zahtjevnost u svim fazama, jačanje principa uslovljavanja, kao i depolitizacija evropskih integracija.
Istakao je značaj stavljanja fokusa na civilno društvo u komunikaciji ovih pitanja prema građanima EU ali i građanima država ZB.
Eleonora Poli (IAI) je ocijenila da mnogobrojne trenutne krize sa kojima se Evropa suočava, pozivaju na ozbiljno posmatranje, i to ne samo u pogledu institucionalne arhitekture EU, već i na proces proširenja. „Narastajući populizam i nacionalizam, dodatno opterećen ekonomskom i migrantskom krizom, su doveli do sve većeg protivljenja građana EU daljem proširenju. Dodatno, moramo uzeti u obzir i izlazak Ujedinjenog Kraljevstva iz EU i Trampovu pobjedu na izborima, što može predstavljati i veće izazove za EU“, dodala je ona. Ona je istakla da, u tom pogledu, težnje ka daljoj integraciji Zapadnog Balkana mogu doći u konflikt sa rastućim skepticizmom građana zemalja članica EU. „Italija snažno podržava dalje širenje ka zapadnom Balkanu. Italija istovremeno podržava i ideju o razdvojenom procesu evropskih integracija, sa akcentom na snažniju koordinirajuću ulogu institucija EU. To podrazumijeva da proces ide korak po korak, čime bi zemlje ZB, zajedno s ostatkom zemalja članica EU, imale priliku da zajedno odlučuju o pravcu evropskih integracija svojih zemalja“, zaključila je Poli.
Tobias Flessenkemper (CIFE) je istakao da je težnja ovog Foruma da „inicira istinski otvoren dijalog o budućnosti Evrope. Integracija zemalja zapadnog Balkana znači da će, takođe, i građani i građanke Crne Gore moći doprinijeti svojim glasom debati o oblikovanju EU. Važnost razmjene mišljenja je jasna svima. Kao sljedeća članica NATO-a, Crna Gora će morati da postane još svjesnija svojih međunarodnih i evropskih obaveza“.
Njemački Ambasador u Crnoj Gori, Hans Ginter Matern je tokom diskusije ukazao da „Berliski proces nije zamjena za proširenje nego pokušaj da se ukaže na značaj regionalne saradnje zemalja ZB i kakve koristi od toga mogu imati sve države regiona u ispunjavanju evropskih standarda“. Obraćajući se učesnicima in je poručio: „Mi u EU trebamo više vaše inicijative i energije kako bi se ovi procesi ubrzali“.
Milka Tadić Mijović, predsjednica CIN-a je izrazila zabrinutost zbog uspona populističkih, desnih političkih partija u EU i posljedice koje to može imati i u EU.
Neđeljko Rudović, poslanik GP URA je ukazao na trajuću nestabilnost regiona koja ne smije biti zanemarena od strane EU i značaj ekonomskog razvoja u pokretanju širih promjena. On se saglasio sa Njemačkim Ambasadorom da bi region morao biti proaktivniji prema EU.
Ivan Vujović, međunarodni sekretar SDP-a je naglasio da je Berlinski proces trenutno najstimulativnija inicijativa koja stize iz EU ali da je činjenica da EU u regionu gubi svoju privlačnost a da su tome doprinijele i lokalne političke i društvene elite promovišući na pogrešan način vrijednosti EU.
Studentkinja Katarina Mićković se osvrnula na problem mladih citirajući nedavno istraživanje CGO-a po kojem većina mladih želi da napusti državu uz upit panelistima na koji način Berlinski proces može doprinijeti da mladi ostaju na zapadnom Balkanu i da tu vide više perspektive.
Dritan Abazović, poslanik GP URA je ocijenio da EU „prolazi proces Balkanizacije ali istovremeno izrazio optimizam da će i ova kriza u kojoj je EU biti još jedna šansa za nju i da je ideja EU snažna u CG.
Jovana Marović iz Mreže politikon je preporučila da bi Evropska komisija morala svoje izvještaje više vezati za postavljena mjerila u poglavljima i uspjehu koji je napravljen između dva pregovaračka perioda.
Panelisti su se saglasili da sa jedne strane, zemlje zapadnog Balkana moraju da ispune kriterijume koje im ovaj proces nameće kao i da budu proaktivije, dok zemlje članice moraju da sa više pažnje da prate političke procese u državama ZB i da insistiraju na primjeni EU standarda.
Međunarodni skup u Podgorici je nastavak sličnog foruma, koji je prethodno organizovan od strane CIFE, IAI i CFA/ÖFZ u Parizu, u maju 2016. godine, kao i Foruma civilnog društva zapadnog Balkana u Parizu, organizovanog od strane Evropskog fonda za Balkan, ERSTE i Friedrich Ebert fondacije i drugih partnera, takođe u Parizu, u julu 2016. godine. Namjera skupa je da pruži platformu za razmjenu informacija i stavova o dosadašnjim postignućima Berlinskog procesa, a u susret narednom sastanku u Italiji i ciljevima istog.
Berlinski proces započet je i formalno podržan od strane kancelarke Angele Merkel, u avgustu 2014. godine. Pokrenut je sa ciljem da se revitalizuju multilateralne veze između zapadnog Balkana i određenih zemalja EU, kao i da poboljša regionalnu saradnju zemalja zapadnog Balkana u oblasti infrastrukturnog i ekonomskog razvoja. Počeo je prvom konferencijom o zapadnom Balkanu u Berlinu 2014. godine, a zatim je nastavljen drugom u Beču 2015. godine. Treća konferencija je održana u Parizu 2016. godine, dok će posljednja konferencija biti održana u Trstu u 2017. godini.
Skup je okupio oko 40 predstavnika/ca Vlade, nevladinih organizacija, političkih partija, medija, akademske zajednice, diplomatskog kora i mladih.
Svetlana Pešić, saradnica na programima