Ekspoze Zdravka Krivokapića medijima se bavio šturo, uz isticanje postojećih problema u ovoj oblasti, bez ciljeva, planova i rješenja, dok su u ekspozeima Dritana Abazovića i Milojka Spajića navedeni konkretni strateški i zakonodavni ciljevi u oblasti medija. No, pomaka u ovoj oblasti nema, a određeni oprečni pristupi, akcije i odluke su obesmislili mnoga ambiciozna obećanja, zaključci su do kojih je došao tim Centra za građansko obrazovanje (CGO) upoređujući tri posljednja ekspozea mandatara za sastav Vlade Crne Gore.
U ekspozeu Zdravka Krivokapića, sloboda medija se pozicionira među prioritetima. Međutim, osim ukazivanja na probleme i loše prakse prethodne vlasti, ekspoze ne donosi precizne ciljeve niti objašnjava način na koji će se unaprijediti opšte stanje u oblasti slobode medija u Crnoj Gori. „Imajući u vidu važnost medijskih sloboda, transparentnosti, građanske participacije, kao i nesporne uloge koju mediji imaju u crnogorskom društvu, cijenili smo da je ovu oblast potrebno izmjestiti iz sadašnjeg Ministarstva kulture, kako bismo kroz ovaj novi resor u Ministarstvo javne uprave, digitalnog društva i medija, a kroz senzibilniji odnos, došli do poboljšanja ambijenta u kojem mediji u Crnoj Gori djeluju“ , stoji u ekspozeu kroz pojašnjenje izmjena organizacione strukture Vlade.
Izvještaj Evropske komisije za 2021, u dijelu slobode izražavanja konstatuje da su, uprkos određenim signalima od Vlade da će ovu oblast smatrati prioritetnom, preporuke samo dijelom ispunjene, dok bezbjednost novinara ostaje razlog ozbiljne zabrinutosti.
U Abazovićevom i Spajićevom ekspozeu, mediji nijesu izlistani u prioritete Vlade, ali ti dokumenti ovu temu adresiraju kroz jasnije strateške i zakonodavne ciljeve. Takođe, činjenica da su mediji obrađeni u ova dva ekspozea gotovo na identičan način i u istoj mjeri vodi zaključku da je Spajić praktično preuzeo dio o medijima iz Abazovićevog ekspozea neznatno ga prilagođavajući.
Oba ekspozea se obavezuju i na strateško usklađivanje sa Medijskom strategijom 2022-2026, unaprijeđenje uslova za fer poslovanje medija, medijski pluralizam, medijsku pismenost, finansijsku nezavisnost, digitalne transforamcije, osnaživanje nezavisnosti i profesionalizaciju Javnog servisa. Takođe, ističu kao cilj unaprijeđenje zakonodavnog okvira okončanjem rada na izmjenama i dopunama Zakona o medijima, Zakona o nacionalnom javnom emiteru RTCG, kao i Zakona o audio-vizuelnim medijskim uslugama, uz njihovu primjenu.
U ekspozeu Dritana Abazovića data su i određena obećanja oko jačanja nezavisnosti Javnog servisa. „Izmjenama Zakona o nacionalnom javnom emiteru Radio i Televizija Crne Gore biće ojačana samostalnost Savjeta RTCG-a i odgovornost menadžmenta za ostvarene rezultate, što uključuje i promjenu procedura za izbor članova Savjeta“, stoji u tom dokumentu. No, do ključnih promjena u proceduri izbora članova Savjeta nije došlo, a premijer i Vlada su upadljivo prećutali i pravosnažnu sudsku presudu o nezakonitom izboru generalnog direktora i ponovno glasanje dijela članova Savjeta RTCG koji su ignorisali tu presudu.
Izvještaji Evropske komisije za Crnu Goru za 2022. i 2023. godinu opominju da su preporuke iz prethodnih izvještaja u ovoj oblasti samo djelimično uvažene, te da i dalje stoje kao važeće, odnosno da se problemi ne rješavaju sistemski. Takođe, Izvještaj Freedom House-a za Crnu Goru iz 2023. godine u oblasti slobode izražavanja napominje da je Abazović vratio neke loše navike iz perioda vlasti DPS-a u vidu zapaljive retorike i targetiranja novinara. „Za razliku od DPS Vlade, Krivokapićeva Vlada nije vršila pritisak na novinare. Abazović je, sa druge strane vratio nešto od DPS-ove zapaljive retorike koja targetira kritički orijentisane novinare“, ocjenjuju iz ove relevantne međunarodne organizacije.
Ekspoze Milojka Spajića nešto detaljnije adresira i položaj medijskih radnika, uz obećanje da će se „raditi i na unaprjeđenju ekonomsko-socijalnog položaja zaposlenih u medijima i slobodnih novinara/fotoreportera i kreiranju bezbjednog ambijenta za njihov rad“. Takođe, donosi i najavu da će „inicirati da govor mržnje u Krivičnom zakoniku bude definisan kao posebno krivično djelo“.
Evidentno je da sva obećanja iz ekspozea treba uzeti sa zadrškom. Na primjer, u Spajićevom ekspozeu istaknuto je da će raditi na oslobođenju od političkih i finansijskih uticaja na medije. Ipak, jedna od prvih odluka 44. Vlade vezana za oblast medija bila je predlaganje promjene načina finansisaranja Javnog servisa, koji je do sada karakterisalo zakonsko rješenje koje je, u tom okviru, garantovalo veći stepen nezavisnosti Javnog servisa, a čijom bi se izmjenom finansiranje Javnog servisa dovelo u poziciju veće zavisnosti od Vlade, a što je posebno problematično u crnogorskom kontekstu u kojem RTCG tek treba da se pozicionira u istinski javni servis.
Osvrt na ove dokumente napravljen je kroz progam CGO-a podržan kroz Core grant regionalni projekat SMART Balkan – Civilno društvo za povezan Zapadni Balkan, koji sprovodi Centar za promociju civilnog društva (CPCD), Centar za istraživanja i javne politike (CRPM) i Institut za demokratiju i medijaciju (IDM) a finansijski podržava Ministarstvo vanjskih poslova Kraljevine Norveške. Sadržaj teksta isključiva je odgovornost autora i ne odražava nužno stavove CPCD, CRPM, IDM i Ministarstva vanjskih poslova Kraljevine Norveške.
Nikola Mirković, saradnik na programima