“Primarni društveni katalizatori ambivalentnog odnosa prema Drugom svjetskom ratu, njegovom ishodu, periodu komunističke Jugoslavije, a samim tim i antifašizmu i antifašističkom nasljeđu, su vaninstitucionalni i nenaučni revizionizam, a evidentan je i nedostatak jasne i efektivne državne politike u promociji antifašističkog naslijeđa. To kreira već ozbiljne i zabrinjavajuće posljedice kojima svjedočimo”, ocijenio je juče u uvodnom izlaganju na 49. sjednici Odbora za prosvjetu, nauku, kulturu i sport, Skupštine Crne Gore, Miloš Vukanović, savjetnik u Centru za građansko obrazovanje (CGO).
Ovaj skupštinski Odbor juče je imao tematsku sjednicu o izučavanju i promociji antifašizma u obrazovnom sistemu Crne Gore, a predstavnik CGO-a upoznao je članove Odbora, i zainteresovane učesnike na sjednici, sa dosadašnjim naporima CGO-a u ukazivanju na nedostatke obrazovnog sistema u izučavanju i predavanju antifašizma, kao i sa prijedlozima adresiranja ovog rastućeg problema. On se osvrnuo i na nalaze iz analize CGO-a “Antifašizam u Crnoj Gori – između političkog trenda i obrazovne politike” koja daje presjek stanja u dijelu udžbenika, nastavnih planova i programa, ali i znanja naših studenata. Takođe, upoznao je i članove Odbora sa Inicijativom za unaprijeđenje nastavnog procesa koji se odnosi na temu antifašizma i antifašističkog nasljeđa u cilju spriječavanja širenja vaninstitucionalnog i nenaučnog osporavanja antifašizma, a koju je CGO nedavno uputio Ministarstvu prosvjete i koju je to Ministarstvo načelno prihvatilo.
Tokom izlaganja, Vukanović je naveo da vrlo nizak stepen znanja studenata o antifašizmu, na što je ukazalo istraživanje CGO-a iz 2017.godine, a što otvara pitanje nedostaka i neusklađenosti obrazovnog sistema kad je riječ o obrazovanju o antifašizmu i izazovima predavanja o toj temi.
“Da bi dobili pravu sliku, dovoljno je samo pogledati predmetne programe iz Istorije. Posljednje promjene, koje su izvršene 2017. godine, dovele su do toga da se Istorija izučava od šestog do devetog razreda. Pri tome, treba naglasiti da se Istorija do 2017. godine u završnom razredu osnovne škole kao nastavni predmet izučavala sa dva časa nedjeljno, a od 2017.godine se izučava samo jednom nedjeljno. Dakle, učenici završnih razreda osnovnih škola o istorijskim događajima koji su oblikovali savremeno društvo znanje formiraju kroz samo 30 časova godišnje. I negdje između svih tih brojnih svjetskih, evropskih, regionalnih i nacionalnih tema nalazi se i tema antifašizma. Dodatno, učenici srednjih stručnih škola izučavaju hiljadugodišnju istoriju čovječanstva, u okviru koje je i tema antifašizma, u samoj jednoj godini, a nešto ali ne dovoljno bolja situacija je u gimnazijama”, elaborirao je Vukanović.
Vukanović je naglasio da pored očiglednih nedostataka organizacionog, sadržajnog i metodološkog pristupa istorijskom obrazovanju, naš obrazovni sistem prilikom istraživanja i promocije antifašizma preskače nekoliko ključnih faktora. “Ti faktori uključuju razumijevanje da je antifašističko nasljeđe već postalo disonantno, kao i da ne postoji jasna naučna ocjena svih zločina komunističkih vlasti što stvara prostor za nenaučni revizionizam i ideološke manipulacije. Uz to i dalje postoje jaka sjećanja porodice i lokalne zajednice. Takođe, iako se država Crna Gora zvanično zalagala za očuvanje svog antifašističkog identiteta to je ostalo na nivou retorike i trenutnog političkog trenda. I posebno važno, kod određenih društvenih i političkih subjekata postoji tendencija relativizacije radi proklamovanog pomirenja sa postavkom da su svi činili zločine, pa su posljedično svi jednaki naučno, etički i suštinski a što je neutemeljeno i predstavlja ozbiljnu prijetnju urušavanju ideje antifašizma u Crnoj Gori”, naglasio je Vukanović.
Vukanović je ocijenio da rješenja nijesu ni jednostavna ni brza ali da je stanovište CGO-a da Crna Gora ima kapaciteta da ih sprovede, i da to mora uključi sistemski pristup na nivou državne politike i obrazovnog procesa.
“Ta mapa puta u odnosu na državnu politiku uključuje naučni sud o svim kontroverznim aspektima antifašističkog pokreta u Crnoj Gori, kao i podjednaku obavezu čuvanja i promocije antifašističkog nasljeđa od strane državnog i lokalnog nivoa vlasti. Istovremeno, neophodna je reforma nastavnog predmeta Istorija uz sadržajno i metodološko usklađivanje sa savremenim potrebama učenika, kao i kontinuirana izgradnja kapaciteta nastavnog kadra i kreiranje pomoćnog nastavnog materijala. Konačno, potrebna je sinteza procesa sa posjetama mjestima sjećanja, saradnjom sa muzejima i nastavom o lokalnom antifašističkom nasljeđu, kao i drugim vidovoma praktične nastave”, zaključio je Vukanović.
CGO cijeni da je važno da institucije fokusiraju ovo prilično zapostavljeno pitanje i u tom okviru je veoma pozitivno što je skupštinski Odbor održao ovakvu posebnu sjednicu i uključio sve zainteresovane strane.
Vasilije Radulović, saradnik na programima