Centar za građansko obrazovanje (CGO) je danas predstavio izvještaj Kroz čije poglede nam RTCG predstavlja crnogorsku realnost?, koji je izrađen u okviru CGO potprograma Mediji i demokratija sa ciljem da doprinese podizanju nivoa svijesti o ulozi javnog servisa i poštovanju jednog od osnovnih načela – objektivnom i balansiranom izvještavanju
Na prezentaciji, Isidora Radonjić, asistentkinja na programima u CGO-u, istakla je: „,Fokus ove analize bio je na pregledu gostovanja predstavnika/ca političkih partija, javnih institucija i organa državne uprave, sindikata, privrede, nevladinih organizacija i akademske zajednice, u informativno-političkim emisijama RTCG“. Ona je dalje pojasnila: „Obrada podataka obuhvatila je analizu dnevnih i nedjeljnih informativno-političkih emisija koje su u okviru godišnjih izvještaja Savjeta RTCG uvrštene kao sastavni dio informativnog programa Televizije Crne Gore odnosno Dnevnik 2, U centar, Okvir, Otvoreno, Replika, Izazov, Robin Hud, Intervju s povodom. Ukupno je tokom 2013, 2014, i 2015. analizirano 596 emisija na kojima je učestvovalo 1392 gostiju predstavnika/ca političkih partija, javnih preduzeća, Vlade, Skuštine, državnih organa i institucija, lokalne samouprave, sindikata, nevladinih organizacija, akademske zajednice, nezavisnih institucija, sudstva, poslodavaca/privrednika, potom analitičara i eksperata itd.“
Damir Nikočević, koordinator za razvoj u CGO-u i autor izvještaja, predstavljajući kljucne nalaze ocijenio je da tokom protekle tri godine, u analiziranim informativnim emisijama RTCG-a, ubjedljivo najveći broj gostovanja bilježi vladajuća Demokratska partija socijalista (DPS) i predstavnici/e državnih institucija. “Pokušaj monopolizacije javnog diskursa putem javnog servisa opasan je po svako društvo koje pretenduje da bude demokratsko, a ne doprinosi ni afirmaciji javnog servisa koji treba da obezbijedi pluralizam mišljenja i da podjednako bude u službi svih građana/ki, nezavisno od toga da li oni podržavaju ili kritikuju vlast. RTCG ne pruža jednake šanse kad je riječ o dostupnosti prostora u političko-informativnim emisijama političkim partijama, odnosno ne vodi se računa o snazi političkih grupacija shodno njihovoj zastupljenosti u Skupštini Crne Gore i podršci izraženoj u javnom mnjenju.” Nikočević je precizirao: “U tri analizirane godine, sa fokusom na četiri ključne emisije ovog tipa (U centar, Izazov, Okvir, Replika), Demokratska partija socijalista (DPS) ima 47 gostovanja, Socijalistička narodna partija (SNP) slijedi sa 38 gostovanja, zatim Demokratski front (DF) sa 31 gostovanjem, Pozitivna Crna Gora sa 29,5 gostovanja i SDP sa 12,5 gostovanja”.
On je dodao da je još radikalnija situacija kad je riječ o mogućnostima da predstavnici/e nekih od razvijenih nevladinih organizacija koje kritički nastupaju u odnosu prema vlastima, i zbog toga trpe posljedice u vidu raznih oblika diskriminacije i napada, dobiju priliku da svoje stavove predstave na javnom servisu. “Tako je zbirno za sve tri godine, u ključnim političkoinformativnim emisijama (U centar, Izazov, Okvir, Replika), najviše gostovalo Crnogorsko turističko udruženje (CTU) osam puta, a slijede Centar za monitoring (CEMI) i Građanska alijansa (GA) sa po šest gostovanja, zatim Centar za zaštitu potrošača (CEZAP) sa četiri gostovanja i NVO Alfa centar sa tri gostovanja”, podsjeća Nikočević.
“U analiziranim emisijama (U centar, Izazov, Okvir, Replika), u periodu od 2013. do 2016, uredništvu RTCG su najčešći izbor za sagovornike/e bili: Srđan Milić, predsjednik SNP-a sa 10 gostovanja, potom Snežana Jonica, funkcionerka SNP-a i Darko Pajović, predsjednik Pozitivne Crne Gore sa po devet gostovanja, dok po osam gostovanja imaju Azra Jasavić, potpredsjednica Pozitivne Crna Gora, Aleksandar Damjanović, funkcioner SNP-a i Ivan Vuković, predavač na Fakultetu političkih nauka Univerziteta Crne Gore”, sumirao je koordinator za razvoj u CGO-u.
On je dalje elaborirao gostovanja po pojedinačnim emisijama: “Najdrastičniji primjer neujednačenog izbora gostiju je Izazov, autorke Isidore Šoć Sekulić, koja se fokusira na (euro)atlanske integracije. Uredništvo emisije očigledno favorizuje opciju koja je naklonjena uključenju Crne Gore u NATO, a posljedično su dominantni oni sagovornici/e koji promovišu NATO. Preciznije, od 106 gostiju/gošći, tokom 2014. i 2015. godine, u ovoj emisiji su analitičari CGO-a identifikovali samo osam (8) sagovornika/ca koji su zastupali stav da Crna Gora ne treba da bude u NATO savezu ili 7.55%. Neki se sagovornici/e ponavljaju, gostujući po četiri ili pet puta, a na drugoj strani je plejada onih čije mišljenje o ovoj temi nije moglo da se čuje iako predstavljaju značajne društvene faktore u Crnoj Gori (ukupno je u smislu raznovrsnosti bilo 75 sagovornika/ca).
Izbor sagovornika/ca za emisiju U centar, autora Andrije Nikolića, shodno formalnoj podjeli vlast/opozicija se čini korektnim u zbiru, ali kad se pogleda struktura sagovornika/ ca jasno je da ona ne oslikava snagu izraženu u mandatima u Skupštini Crne Gore ili po dostupnim rejtinzima političkih stranaka. Takođe, vrata te emisije su bila vidljivo zatvorena za predstavnike SDP-a, izuzev učešća predsjednika Savjeta SDP-a Jusufa Kalamperovića u 2014. godini. Od ukupno 134 gosta/gošće, od 2013. do 2015, analitičari CGO-a su konstatovali učešće 69 sagovornika/ca odnosno 51.49% predstavnika/ca vlasti i državnih institucija, kao i njima bliskih subjekata u procjeni prilika u zemlji, zatim 47 sagovornika/ca 35.07% iz reda opozicionih partija ili onih koji imaju nešto kritičniji stav prema vlastima (među njima dominiraju predstavnici Pozitivne Crne Gore i SNP-a sa gotovo polovinu tih gostovanja), i 18 sagovornika/ca ili 13.43% koji su ili iz regiona ili daju jedan neutralniji stav. Ključni sagovornici/e Andrije Nikolića u protekle tri godine bili su: Darko Pajović, predsjednik Pozitivne Crne Gore sa sedam gostovanja, Srđan Milić, predsjednik SNP-a, Milo Đukanović, predsjednik Vlade Crne Gore i Andrija Mandić, član predsjedništva DF- sa pet. Ukupno, u toj emisiji imamo 94 sagovornika/ca za tri godine, uz to da su neki češći gosti.
U emisiji Okvir, autora Zorana Lekovića, od 2013. do 2015, zabilježeno je 346 gostovanja, a radi se zapravo o ukupno 227 sagovornika/ ca, jer se neki ponavljaju i po više puta. Po nalazima CGO-a, vlasti i vladajuće partije bile su zastupljene sa 46.53%, a opozicija sa 13.87 %, pri čemu se u ovoj emisiji bilježi i veliki broj onih (39.60%) koji pripadaju drugim društvenim sferama i imaju različite odnose prema vlastima i opoziciji (sindikati, privreda, analitičari, akademska zajednica, itd). Iako je ova emisija, po zvaničnim dokumentima RTCG-a, definisana kao emisija koja se bavi socioekonomskim pitanjima, primjetno je da su i druga pitanja u njenom fokusu čime se ponekad prepliće sa ostalim emisijama po temema i gostima. Najčešći sagovornici/e Zorana Lekovića bili su: Aleksandar Damjanović, predsjednik Odbora za ekonomiju i funkcioner SNP-a, Damir Šehović, član Odbora za ekonomsiju i potpredsjednik Socijaldemokrata (ranije funkcioner SDP), Zoran Vukčević, funkcioner DPS i direktor Investicionorazvojnog fonda (IRF) i Snežana Jonica, funkcionerka SNP-a sa po šest gostovanja. Slijede, Srđa Keković generalni sekretar Unije slobodnih sindikata i Suzana Radulović, generalna sekretarka Unije poslodavaca sa pet gostovanja. Po četiri gostovanja imaju ekonomski analitičar Vasilije Kostić, bivša direktorica Zavoda za zapošljavanje Vukica Jelić, Zoran Jelić, funkcioner DPS, predsjednik SNP-a Srđan Milić, bivši ministar poljoprivrede i ruralnog razvoja Petar Ivanović, bivši direktor Poreske uprave Milan Lakićević, bivša ministarska rada i socijalnog staranja Zorica Kovačević, Žarko Radulović, predsjednik Crnogorskog turističkog udruženja i Rade Krivokapić iz Sindikata KAP-a. Dodatno, mada je predviđeno da ovo bude emisija debatnog tipa zabilježeno je 15 intervjua, sa izrazitim disbalansom u zastupljenosti sagovornika, odnosno radi se dominantno o članovima Vlade, rukovodiocima državnih, javnih ili nezavisnih institucija, kao i lokalnih samouprava i njima bliskim licima, uz izuzetak jednog gosta iz akademske zajednice i jednog iz regiona. U tom kontekstu, najčešći sagovornik u intervju formi novinara Lekovića bio je Petar Ivanović, bivši ministar poljoprivrede i ruralnog razvoja koji je dobio priliku za četiri intervjua ili polovinu svih onih koji su bili sa ministrima u Vladi Crne Gore odnosno više od četvrtine svih intervjua.
Tokom dvije sezone, u 2014. i 2015. godini, autorka emisije Replika, Nevenka Ćirović, imala je 144 gosta/gošće u studiju, odnosno 124 različita sagovornika/ca s obzirom da su neki bili više puta. Od toga je, po nalazima CGO-a, bilo 22.22% predstavnika/ca opozicije, 35.42 % vlasti i vladajućih partija, a 41.36% onih koji pripadaju drugim društvenim strukturama i čiji je su pozicije bile bliže ili dalje opoziciji ili vlasti. Među opozicionim strukturama i u ovoj emisiji su uglavnom zastupljeniji SNP i Pozitivna Crna Gora, ali za razliku od drugih informativno-političkih emisija u Replici je napravljen bolji balans kad je riječ o Demokratskom frontu. Najčešći sagovornici u Replici bili su: Snežana Jonica iz SNP, Boris Raonić iz Građanske alijanse, Slaven Radunović iz DF, Ranko Đonović, nekadašnji predsjednik LSCG i Mili Prelević, novinar iz «Dnevnih novina» koji su gostovali po tri puta. Primjetno je i da od deset gostovanja predstavnika/ ca nevladinih organizacija, u 2014. i 2015, 50% ide na Građansku alijansu dok je ostalih pet gostovanja podijeljeno na pet različitih NVO. Takođe, dva puta su u studiju gostovale iste «postave» gostiju koji su analizirali kongrese SDP i DPS. Konačno, iako je i ovo zamišljeno kao emisija dijaloškog tipa, u 2015. je urađen jedan intervju i to sa predsjednikom Crne Gore Filipom Vujanovićem.
Tek od 2015. godine, uredništvo je otvorilo vrata pojedinim kritički orijentisanim nevladinim organizacijama (npr. MANS, CGO, IA) a čije su projektne aktivnosti u crnogorskoj i međunarodnoj javnosti prepoznate, čime je dio te «statistike» popravljen. Gostovanja su uglavnom ostvarena u okviru emisije Otvoreno, kroz zajednički projekat Misije OEBS-a u Crnoj Gori i RTCG, ali u jednom kontekstu koji je vremenski vrlo limitiran i kontrolisan u smislu većinski nekritički orijentisanih gostiju, tako da je teško bilo i tu vidjeti argumentovanu debatu u kojoj učesnici imaju jednake šanse. Stoga se stiče utisak da se više radi o projektnom zadatku nego o promjeni uređivačke politike,” podvukao je Nikočević.
“Na drugoj strani, u mjeri u kojoj postoji interesovanje za teme na lokalnom nivou, uz naznaku da ono nije dovoljno izraženo, TVCG ima izbalansiran pristup u zastupljenosti sagovornika/ca iz opštinskih rukovodstava, bez obzira da li su u pitanju opštine na kojima je na vlasti vladajuća koalicija ili opozicija, i uz ogradu da CGO nije ulazio u analizu sadržaja tih gostovanja. Takođe, ujednačen je pristup kada su u pitanju sindikati, dok takva situacija ne važi za univerzitete gdje sagovornici dominantno dolaze sa Univerziteta Crne Gore. Veoma je važno naglasiti da, iako predstavljeni kao zaposleni na Univerzitetu Crne Gore, mnogi sagovornici/e u analiziranim emisijama su gostovali u svojstvu eksperata u svojim oblastima, što znači da visoko obrazovanje suštinski ostaje izvan tematskog fokusa javnog servisa RTCG”, dodaje on.
“Godišnji izvještaji o ostvarivanju programske orjentacije TVCG za 2013, 2014. i 2015. su uglavnom slične sadržine, pisani po ustaljenoj matrici, uz mehaničko mijenjanje podataka. Nerijetko se prepisuju čitavi pasusi, a bez objašnjenja zbog čega nikakav napredak u identifikovanim problematičnim oblastima nije napravljen ili naznaka da se pristupa utvrđivanju odgovornosti po bilo kojem osnovu.
Brine što menadžment TVCG ne prepoznaje slabosti u svom informativnom programu uprkos velikom broju kritika koje dobija na svoj račun od strane građana/ki, nezavisnih institucija, opozicije, ali i pojedinih članova Savjeta koji kontinuirano i argumentovano ukazuju na nedostatke. Menadžment RTCG kao svoju slabost definiše uglavnom pitanja tehničko produkcijske prirode, a izbjegava dubinsku analizu programskih sadržaja.
Analitičari CGO-a primjetili i da RTCG nerijetko odstupa od usvojene programske šeme, odnosno da se ad hoc mijenja tematski fokus emisija ili format, zbog čega nekad dolazi do preklapanja u kratkom vremenskom periodu u smislu tema i gostiju/gošći na RTCG. U tom smislu, bilo bi dobro da postoje jasnije i obavezujuće smjernice za autore kako bi se obezbijedilo pokrivanje većeg broja tema i uključenje raznovrsnijih sagovornika/ca. Iako postoji posebna emisija Intervju s povodom, ona je rijetko emitovana ali je primjećeno da određene emisije koje nemaju ovaj predviđeni format u svom terminu emituju intervjue i to dominantno sa nosiocima izvršne vlasti ili vladajućih partija, a bez jasnog povoda, zbog čega to izgleda kao favoriziranje ovih struktura od strane RTCG.
Centar za građansko obrazovanje (CGO) se nada da će i nedavne promjene, kao i one koje tek treba da nastupe, u rukovodećoj strukturi i informativnom programu doprinijeti daljoj demokratizaciji i jačanju otvorenosti RTCG, a koji na žalost danas ne predstavlja još uvijek medij koji građanima adekvatno vraća ono što se ulaže kroz novac svih poreskih obveznika, bez obzira kakva bila njihova uvjerenja ili opredjeljenja”, zaključio je Nikočević.
Centar za građansko obrazovanje (CGO) naglašava da dodatnu vrijednost analize nosi vremenski okvir – nakon promjena u uređivačkoj strukturi RTCG, a u susret parlamentarnim izborima 2016. godine u kojima naglašenu odgovornost u profesionalnom informisanju javnosti ima upravo javni servis RTCG.
Svetlana Pešić, saradnica na programima