Svaka nedostatnost u radu na lokalnom nivou, bilo da je to nedostatak servisa za građane ili nevršenje poslova iz nadležnosti lokalne samouprave direktno utiče na kvalitet života građana ali i ukupno funkcionisanje sistema i na višim nivoima, ocijenjeno je danas na završnoj konferenciji ”Imam pravo da znam!” koju je organizovao Centar za građansko obrazovanje (CGO).
Prilikom otvaranja konferencije, Daliborka Uljarević, izvršna direktorka CGO-a, ukazala je na činjenicu da su ”lokalne vlasti najbliže građanima i za očekivati bi bilo da budu i najtransparentnije. Međutim, to još uvijek nije slučaj u Crnoj Gori, pri čemu postoje značajne razlike u stepenu otvorenosti odnosno zatvorenosti lokalnih samouprava.” ”Transparentnost je direktno vezana i za učinkovitost borbe protiv korupcije na lokalnom nivou, i zato mi insistiramo na dosljednoj primjeni Zakona o slobodnom pristupu informacijama, kako u dijelu pružanja informacija po zahtjevima, tako i u dijelu proaktivnosti organa da objavljuju sve informacije od javnog značaja na svojim zvaničnim prezentacijama”, zaključila je Uljarević.
Generalna direktorka Direktorata za lokalnu samoupravu u Ministarstvu javne uprave, Jadranka Vukčević, naglasila je da ”svako razvijeno društvo počiva na temelju predstavničke demokratije, kroz djelovanje političkih partija i na participativnoj demokratiji koja podrazumijeva snažnu ulogu građana i NVO-a u društvenom i političkom životu zajednice”. Ona je istakla da je ”stvaranje profesionalne i servisno orjentisane javne uprave jedan od osnovnih strateških opredjeljenja svih učesnika reforme javne uprave”. Vukčević je ocijenila da je ”transparentnost i javnost rada lokalne samouprave zakonski propisana i strateški određena, ona je na zadovoljavajućem nivou u najvećem broju opština, sve lokalne samouprave imaju svoje sajtove na kojima postavljaju odluke i druge akte kojima se unapređuju pitanja od neposrednog interesa za lokalno stanovništvo itd. ali još uvijek treba raditi na unaprijeđenju nivoa informisanosti građana”.
Predstavljajući sažete preliminarne nalaze o transparentnosti u radu tri opštine obuhvaćene projektom – Kotor, Pljevlja i Podgorica, Mira Popović, koordinatorka projekta i saradnica na programima u CGO-u, objasnila je da su se prikupljali podaci primjenom Zakona o slobodnom pristupu informacijama, kroz 43 zahtjeva za slobodan pristup informacijama sa 258 pitanja, i putem detaljnog pregleda Internet prezentacija navedenih opština.
”Ove tri opštine su u prethodne tri godine zaprimile 2, 561 zahtjev za slobodan pristup informacijama, pri čemu je opština Kotor odgovorila u 93% slučajeva, opština Pljevlja u 72% slučajeva, a Glavni grad Podgorica u 53% slučajeva.Najčešći podnosioci zahtjeva za slobodan pristup informacijama u ove tri opštine su NVO odnosno 63% svih zahtjeva su podnijele NVO, slijede građani i građanke sa 27% i ostali pravni subjekti sa 10%,” pojasnila je Popović.
”Agencija za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama je zaprimila na prvostepena rješenja Glavnog grada Podgorice, opština Kotor i Pljevlja ukupno 202 žalbe u prethodne tri godine, nije izvršila nijedan nadzor nad zakonitošću kojim se rješava o zahtjevima za pristup informacijama upravnih akata niti podnijela ijedan zahtjev za pokretanje prekršajnog postupka za povrede odredaba Zakona o slobodnom pristupu informacijama. Agencija je izvršila dva inspekcijska nadzora nad primjenom Zakona u odnosu na sačinjavanje i ažuriranje vodiča za pristup informacijama, proaktivno objavljivanje informacija i dostavljanje akata i podataka za potrebe vođenja informacionog sistema pristupa informacijama”.
”Kad je riječ o transparentnosti Internet prezentacija opština, najbolju ocjenu, u skladu sa 11 postavljenih parametara, dobila je opština Kotor i to 4, slijedi opština Pljevlja sa 3.54 i na posljednjem mjestu je Glavni grad Podgorica sa 3.21,” rekla je Popović.
Popović je zaključila da ”na sajtovima opština nema dovoljno podataka od javnog značaja i Ministarstvo javne uprave bi trebalo da izradi jednoobrazni model za sve opštine i spisak svih podataka i dokumenata koji obavezno moraju biti dostupni, kao i da vrši kontrole u ovom dijelu. Dodatno, Agencija bi trebalo da sprovodi periodične obuke za lica zadužena koja rade na poslovima slobodnog pristupa informacijama na lokalnom nivou”.
Amra Strujić, koordinatorka u NVO Bonum iz Pljevalja, predstavila je konkretne aktivnosti koje su sprovedeni u Opštini Pljevlja od stane ove NVO, a tokom kojih je ispitivana otorenost i transparentnost u radu same lokalne samouprave. ”Veliki problem u Opštini Pljevlja predstavlja to što zbog neinformisanosti sami građani nijesu zainteresovani za politiku na loklanom nivou a to sve utiče na njihovu neupućenost kako i na koji način mogu uticati na lokalu u ovoj oblati”, rekla je Strujić.
Izvršna direktorka Centra za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO), Ana Novaković, predočila je da u svom dugogodišnjem radu u ovoj oblasti u CRNVO-u nijesu zadovoljni učincima u pravcu transparentnosti lokalnih samouprava, ocjenjujući da postoji mnogo prostora da se dodatno situacija unaprijedi. Novaković je ukazala na činjenicu da ”kada je u pitanju primjena Zakona o slobodnom pristupu informacijama, trećina opština u Crnoj Gori nije zabilježila napredak u obaveznom objavljivanju seta informacija koje moraju biti dostupne građanima. Slučajevi ćutanja lokalnih administracija su u mnogome prisutni što je za sadašnji trenutak i društveni kontekst nedopustivo”. Novaković je podvukla da se ”u Crnoj Gori problemi najčešće rješavaju donošenjem novih propisa, a ukoliko bi se postojeći propisi na pravi način zaista poštovali ne bi ni bilo potrebe za kreiranjem novih”.
Muhamed Gjokaj, predsjednik Savjeta Agencije za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama, podsjetio je da se Crna Gora nalazi u samom vrhu kada je u pitanju brojnost žalbi po osnovu zahtjeva za slobodan pristup informacijama. ”Slobodan pristup informacijama je temelj svakog otvorenog društva. Ali, postavlja se pitanje da li se to pravo koristi na pogrešan način i da li je društvo, kao takvo taoc lošeg Zakona? Stoga se nadam da će se što prije pristupiti izradi novog Zakona kako bi u saradnji sa onima kojima je zaista stalo do otvorenosti doprinjeli da ZoSPI na pravi način zaživi.” Dodatno, ukazao je na činjenicu da je nepoznavanje samog Zakona o slobodnom pristupu informacija još uvijek veliko što posebno opterećuje i rad same Agencije, ali i troši dodatno troši i državni novac. Gjokaj je zaključio da je ”rok od 15 dana za odgovor na žalbe upućene Agenciji prilično kratak jer se u datom vremenskom periodu ne može blagovremeno odgovoriti ne poprilično velik broj žalbi što dovodi do zloupotrebe državnih organa”. On je pozvao ”Ministarstvo javne uprave da što hitnije reaguje, kao nadležni organ, jer mora neko snositi odgovornost za vidnu zloupotrebu zakona”.
Glavni administrator u Opštini Kotor, Veljko Vujović, ukazao je na činjenicu da je ”ostvarivanje prava građana na informisanje, ali i djelovanje, nemoguće bez slobodnog pristupa informacijama i upravo im ovaj Zakon omogućava da učestvuju u vršenju javnih poslova i procesu donošenja odluka, kao i da vrše kontrolu nad radom onih kojima je povjereno vršenje javnih ovlašćenja”. On je podsjetio da je se opština Kotor na svom sajtu objavila vodič koji pomaže građanima da lakše dobiju informacije kojem organu treba da upute zahtjev za slobodan pristum informacijama. ”Kao još jedan korak ka poboljšanju komunikacije sa građanima i same transparentnosti u radu opštinskih službi pokrenuli smo i servis Sistem 48 za prijave građana, putem kojeg im se odgovara na najrazličitija pitanja, pa čak i na ona koja ne spadaju u direktnu nadležnost same opštine, a kako bi bili zaista na usluzi građanima”, naveo je Vujović.
Zoran Radošević, glavni administrator u Opštini Pljevlja, naglasio je da je ”saradnja sa nevladinim sektorom i lokalnom samoupravom u ovoj opštini izvanredna i ona je rezultirala velikim brojem projekata i partnerstava”. On je, dalje, informisao da je tokom protekle godine, opštini Pljevlja upućeno 57 zahtjeva i da su svi riješeni u zakonom predviđenom roku. ”Ali, veliki broj njih je adresiran na predsjednika opštine, iako preko 70% tih zahtjeva nije u njegovoj nadležnosti niti u nadležnosti administratora. To sve ukazuje na činjenicu da građanni ne znaju ko su nadležne osobe prema kojima trebaju usmjeriti ZoSPI i tu trebamo djelovati”, saopštio je Radošivć.
Konferencija je okupila 30 predstavnika medija, nevladinih organizacija, institucija i sl.
Konferenciju ”Imam pravo da znam!” CGO je organizovao u okviru projekta ”Imam pravo da znam – Odgovorne opštine u službi građana!“ koji se finansira iz sredstava Evrpske unije i kofinansira iz sredstava Kraljevine Holandije, u okviru šireg regionalnog projekta WeBER (Western Balkans Enabling Project for Civil Society Monitoring of Public Administration Reform. Cilj projekta „Imam pravo da znam – Odgovorne opštine u službi građana“ bio je davanje doprinosa unaprjeđenju odgovornosti i transparentnosti lokalnih samouprava u Crnoj Gori u skladu sa principima dobrog upravljanja, koji će se ostvariti kroz osnaživanje saradnje između nacionalnih i lokalnih nevladinih organizacija i lokalnih medija, u zajedničkom praćenju sprovođenja i redovnom obavještavanju o stanju u oblasti primjene Zakona o slobodnom pristupu informacijama.
Miloš Knežević, saradnik na programima/PR