Povodom 23. avgusta – Evropskog dana sjećanja na žrtve svih totalitarnih i autoritarnih režima u 20. vijeku, Centar za građansko obrazovanje (CGO) odaje počast svim žrtvama i njihovim porodicama. Ujedno, koristimo priliku da podsjetimo na značaj razmišljanja o ovim osjetljivim i kompleksnim pitanjima prošlosti, a kako bi nove generacije mogle iz njih učiti i graditi suživot na temeljima demokratije i uvažavanja ljudskih prava.
Na žalost, Crna Gora ostaje dosljedna u potiskivanju neprijatnih pitanja iz prošlosti ili njihovom povremenom i selektivnom otvaranju, a bez prepoznavanja važnosti sistemskog suočavanja sa njima što je neophodno zarad održivosti društva na zdravim osnovama. CGO vjeruje da ignorisanje ovakvih datuma predstavlja ignorisanje žrtava koje su bile pogođene političkom represijom u XX vijeku, ali i da pokazuje da političke elite ne osiguravaju adekvatnu zaštitu onih čije porodice predstavljaju simbol stradanja crnogorskog stanovništa tokom represije u XX vijeku. Dodatno, to ne podstiče stvaranje politike sjećanja u Crnoj Gori, praksu obilježavanja mjesta stradanja i komemorativnu kulturu.
Ovaj datum, CGO koristi kako bi dao podršku žrtvama totalitarnih režima i apelovao prema nadležnim institucijama da ne dozvoli da njihova patnja padne u zaborav, da se njihova prava priznaju, te da se počinitelji kaznenih djela privedu pravdi koliko good je to moguće.
Ponovo podsjećamo i da je Skupština Crne Gore usvojila Rezoluciju Parlamentarne skupštine Savjeta Evrope iz 2006. o međunarodnoj osudi zločina totalitarnih komunističkih poredaka i Rezoluciju o uklanjanju naslijeđa bivših komunističkih totalitarnih sistema. Takođe, Evropski parlament je donio preporuku kojom je naglasio da svaka zemlja treba da odredi vrijeme i način obilježavanja sjećanja na žrtve totalitarnih režima i to prilagodi sopstvenoj istoriji i tradiciji.
S tim u vezi, CGO ponovo apeluje da se u Crnoj Gori donese zakon kojim bi se rehabilitovali i obeštetili Golootočani ili članovi njihovih užih porodica, a s obzirom da je to pitanje i dalje opterećujuće u crnogorskom društvu, kao i da je Vlada obećavala da će ovo pitanje uvrstiti na svoju agendu, a na što je obavezuje i usvojena Deklaracija u Skupštini Crne Gore.
Takođe, napominjemo da Crna Gora nikada nije inicirala sprovođenje istraživanja na temu žrtava ratnih represalija i suđenja nakon oslobođenja 1945. godine. Iako se današnja Crna Gora temelji na antifašizmu, mi ga jedino možemo iskreno i čuvati ukoliko razjasnimo i zločine počinjenih u njegovo ime.
Konačno, pozivamo i na ponovno sagledavanje adekvatnosti obrazovnog materijala i načina predavanja totalitarizma, kao i drugih vezanih tema, a u cilju sprječavanja njihove zloupotrebe u dnevnopolitičke svrhe.
Evropski dan sjećanja na žrtve svih totalitarnih i autoritarnih režima utvrđen je Deklaracijom Evropskog parlamenta iz 2008. o proglašenju 23. avgusta evropskim danom sjećanja na žrtve staljinizma i nacizma, a potvrđen je Rezolucijom Evropskog parlamenta o evropskoj savjesti i totalitarizmu iz 2009.
Tamara Milaš, saradnica na programima u CGO-u