„Zabrinutost nad situacijom u zemlji i njenom budućnošću je nikad izraženija, program Evropa sad ima ogromnu podršku iako se identifikuju razlike u stavovima zapošljenih i poslodavaca, vrlo je ograničen potencijal za proteste zbog izglasavanja nepovjerenja Vladi Zdravka Krivokapića, smjene predsjednika Skupštine Alekse Bečića i formiranja manjinske Vlade. Gotovo je unisona podrška javnosti za ukidanje funkcionerskih naknada, a značajna i za održavanje izbora u jedan dan. Kompleksnost društveno-političkih odnosa i socijalnih prilika vodi i sve pesimističnijem stavu građana i građanki oko brzine pridruživanja EU“, ključni su nalazi februarskog CG pulsa, koji su danas, u okviru zajedničke inicijative, objavili Centar za građansko obrazovanje (CGO) i agencije DAMAR.
Nastavlja se već ranije uspostavljen trend rasta zabrinutosti u vezi sa pravcem kretanja države Crne Gore. „Sada je procent onih koji smatraju da se Crna Gora kreće u pogrešnom ili veoma pogrešnom pravcu dostigao rekordnih 62%, dok manje od petine cijeni da je taj pravac dobar ili veoma dobar. I dalje natprosječno veće nezadovoljstvo postojećom situacijom izražavaju Crnogorci i manje brojni narodi, kao i mlađa populacija i oni koji su višeg obrazovnog nivoa. Pozitivnije na situaciju gledaju građani i građanke srpske nacionalnosti“, kazala je Daliborka Uljarević, izvršna direktorka CGO-a u osvtu na nalaze istraživanja.
Ove podatke pojačava ocjena nešto malo manje od trećine građana i građanki da je situacija krizna, preko petine smatra da smo u stagnaciji, a oko sedmine da je zemlja na ivici katastrofe. Indikativno je da se u poređenju sa novembarskim CG Pulsom, dramatično smanjio broj onih koji smatraju da je situacija u zemlji stabilna, ali i da se zemlja polako ali sigurno razvija.
Izlaz iz postojeće krize najčešće se vidi u prijevremenim izborima (43.9%), zatim u manjinskoj vladi (40.3%), bilo da se radi o manjinskoj vladi dužeg trajanja ili onoj koja bi samo pripremila te izbore do kraja godine odnosno najdalje za godinu. Istovremeno, preovlađujuće je opredjeljenje je da Vlada Zdravka Krivokapića ne treba da organizuje izbore.
Program Evropa sad ima ogromnu podršku (80.4%), i većinski građani i građanke smatraju da je trenutno povećanje plata realno i održivo (74.8%). Međutim, skoro je unisono i mišljenje (95.5%) da su porasle cijene namirnica i troškova, a više od četvrtine ispitanika (27.3%) zna nekog ko je izgubio posao, jer poslodavac nije mogao da plaća novu minimalnu cijenu zarade. Većina vjeruje da će nova Vlada nastaviti program Evropa sad (40.6%), dok četvrtina (25.6%) ne vjeruje u to, a preko trećine ne može da to sada procijeni (33.8%).
„Razlike se vide u odnosu između zapošljenih i poslodavaca, jer poslodavci u nešto manjoj mjeri i opreznije izražavaju podršku, a oprezni su i kad je riječ o održivosti ovog programa, odnosno čak petina smatra da je u postojećem crnogorskom kontekstu nerealan. Takođe, procentualno je veći broj poslodavaca koji navode da znaju nekog ko je zbog ovih promjena izgubio posao“, pojasnio je Vuk Čađenović, izvršni direktor agencije Damar.
Da je izglasavanje nepovjerenja Vladi Zdravka Krivokapića bio demokratski način smatra većina od 46%, dok dodatnih 17% cijeni da je to bio donekle demokratski čin, a svega 29% se sa tim ne slaže. Nešto manje je onih koji za smjenu predsjednika Skupštine Alekse Bečića cijene da je sprovedena demokratski način (40%) uz 18% onih za koje to bilo donekle demokratski, dok je 31% bilo protiv.
„Naši nalazi ukazuju i da je potencijal za proteste protiv ovih smjena, ali i formiranja manjinske Vlade, vrlo ograničen. Naime, skoro dvije trećine građana i građanki (65.2%) navodi da ne bi zbog toga protestvovali, obrazlažući da ne žele da brane ničije fotelje ili da ne vide ništa sporno u češćim promjenama ljudi na visokim funkcijama. Na drugoj strani imamo oko četvrtinu onih (25.1%) koji bi protestvovali cijeneći da je time izdata izborna volja ili navodeći da ne žele da se DPS vrati na vlast. Broj onih koji nemaju stav o ovom pitanju je ispod 10%,“ kazala je Uljarević.
Na ponašanje premijera Krivokapića poslije izglasavanja nepovjerenja se gleda dosta loše, pa tako 48% građana i građanki smatra da se premijer do kraja borio samo za svoju poziciju i interese, dok je manje od trećine (30%) stava da je do kraja pokušava da radi u interesu svih građana i građanki, a preko petine se ne određuje oko ovog pitanja.
„Čini se da nema iluzija o trajanju planirane manjinske vlade. Građani joj uglavnom predviđaju između šest i 12 mjeseci, a svega manje od šestine cijeni da bi to moglo biti do kraja mandata, dok skoro trećina ne može da se odredi oko toga“, kazao je Čađenović komentarišući podatke.
Građani i građanke su mnogo opredjeljeniji kad je riječ o tome što bi trebali biti ciljevi te vlade. Tako se kao set primarnih prioriteta postavljaju priprema izbora, deblokada pregovora sa EU i smirivanje tenzija u društvu (39.5%), što većinski podržavaju oni koji se nacionalno izjašnjavaju kao Crnogorci i pripadnici manjinskih naroda, nasuprot setu koji uključuje pripremu izbora, usvajanje Temeljnog ugovora sa SPC i popis stanovništva (15.4%), a koji ima dominatnu podršku među građanima i građankama srpske nacionalnosti. Dodatno, kao važna pitanja se pozicioniraju očuvanje i/ili poboljšanje životnog standarda i zaustavljanja rasta životnih troškova, ali i borba protiv korupcije i kriminala, i tu nema statistički bitnih razlika. Konačno, među prioritetima određenu podršku imaju potiskivanje uticaja SPC i zaštita životne sredine.
Ideju o objedinjavanju lokalnih izbora u jedan dan podržava 67.7% ispitanika, i tu je nešto izraženija podrška među podržavaocima aktuelne parlamentarne većine.
“Građani i građanke imaju jedinstven stav da funkcionerske naknade treba da se smanje, odnosno podrška za to je na 82%, pri čemu ne postoje razlike među podržavaocima različitih političkih partija, onima koji su različite nacionalnosti, obrazovnih nivoa ili godina. CGO je nedavno uputio svim poslačkim klubovima izmjene i dopuna određenih zakonskih odredbi kako bi se ove naknade ukinule ili značajno smanjile. Biće interesantno vidjeti da li će i koliko dugo poslanici ignorisati ovakav stav građana i građanki,” poručila je Uljarević.
“Da je bremenita situacija zakomplikovala i put Crne Gore ka EU odražava se i pogledu građana, pa tako nešto više od četvrtine ima pesimističan stav da nikad nećemo ući u EU, ili da će to biti 2030.godine. Velika su manjina oni koji navode da bi to moglo biti 2025. ili 2027.godine, dok skoro četvrtina ne može da procijeni. Brine što je najmanje entuzijastičnih među mladima i onima visokog obrazovanja, dok kod pesimističnih nema značajnih statističkih odstupanja”, zaključio je Čađenović.
CG puls predstavlja zajedničku inicijativu CGO-a i DAMAR-a u pravcu stvaranja ambijenta u kojem će se odluke od značaja za strateško oblikovanje društva u pravcu demokratizacije i evropeizacije donositi na osnovu pouzdanih podataka i temeljnih analiza. Ideja vodilja je da empirijski podaci, koji se plasiraju mjesečno, pomognu svima koji žele da u fokusu imaju građane i građanke, a što bi trebalo da vodi unaprjeđenju kvaliteta javne debate o važnim pitanjima, ali i podizanju nivoa odgovornosti svih aktera.
Prikupljanje podataka je obavljeno CAPI metodom, od 17. do 23. februara 2022. godine, na troetapnom stratifikovanom slučajnom uzorku koji je obuhvatio 1002 građanina i građanku Crne Gore.
Maja Marinović, saradnica na programima